جنگل‌های حرا با نام عمومی «مانگرو» و نام علمی «اوسینا مارینا» نوعی جنگل دریایی هستند که در مناطق استوایی و نیمه استوایی رشد می‌کنند. این جنگل‌ها در زمین‌های میان مناطق جزرومد دریا تشکیل می‌شوند و در قسمت‌های تالابی و ساحلی آن‌ها، گونه‌های گیاهی و جانوری خاصی امکان رشد و تکثیر پیدا می‌کنند. در ایران این جنگل‌ها به‌افتخار دانشمند ایرانی، حکیم ابن‌سینا به «جنگل های حرا» شهرت یافته‌اند. جنگل‌های حرای ایران مناطق بسیار دیدنی هستند که گردشگران مشتاق زیادی را به سوی خود جذب می‌کنند. اما در کدام قسمت‌های ایران جنگل حرا وجود دارد و ویژگی‌های این جنگل‌ها چیست؟ با الی گشت همراه باشید تا درباره‌ی جنگل‌های حرای ایران اطلاعات کاملی در اختیار شما قرار دهیم.
ابتدا بیایید ببینیم در کدام مناطق ایران جنگل حرا وجود دارد؟ این جنگل‌های زیبا در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان و در سه استان ایران یعنی استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر می‌رویند. طبق افسانه‌ها، حرا گیاهی است که از اشک چشم آدم روییده است. این گیاه در سیستان و بلوچستان با نام تمر، در بندرعباس با نام حرا، در بوشهر با نام گُرم و در برخی مناطق دیگر با نام تول شناخته می‌شود.
در معرفی کامل حراهای ایران بیشتر با این جنگل‌های دیدنی آشنا می‌شویم. جنگل‌های حرای ایران از خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان تا بردخون در بوشهر گسترده شده‌اند. چهار منطقه از این جنگل‌ها تحت عنوان «تالاب بین‌المللی»، یک منطقه به عنوان «پارک ملی ساحلی دریایی»، یک منطقه تحت عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره» و هشت منطقه به عنوان «منطقه‌ی حفاظت شده» زیر نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست مدیریت می‌شوند.
جنگل‌های حرای کناره‌های شمالی و غربی جزیره‌ی قشم و جنگل نای‌بند در استان بوشهر از مهم‌ترین بخش‌های این جنگل‌ها هستند. حرای خلیج نای‌بند با وسعت ۳۹۰ هکتار، گسترده‌ترین نواحی پراکندگی این درخت‌ها محسوب می‌شوند. همچنین جنگل حرا عسلویه بوشهر یکی از مناطق حساس ساحلی است که به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره(مناطق حفاظت‌شده‌ی طبیعی و زیستی بین‌المللی) شناخته می‌شود. این بخش با اکوسیستم متنوع خود انواع گیاهان شورپسند دریایی، جانداران کف‌زی و پرندگان مهاجر اقیانوسی را در خود جای‌داده است.
|
نام استان |
محدوده‌ی جنگل‌های حرا |
|
سیستان و بلوچستان |
جنگل حرای خلیج گواتر چابهار |
|
هرمزگان |
تالاب خورخوران در حدفاصل بندر خمیر، بندر لافت و جنوب غربی شهر بندرعباس و شمال غربی جزیره قشم |
|
حوزه‌ی تیاب و کلاهی در خورهای مشدر، بهینه، کرگان و میناب |
|
|
شهرستان جاسک در خورهای گابریک، جگین، دهانه‌ی رودخانه شهر نو در سواحل روستای لاش، یک دار و سور گلم و همچنین مانداب‌های رودخانه کاشی |
|
|
حوزه‌ی سیریک در خورهای نخل زیارت، پاچور، گارندهو، گناری و کرتان |
|
|
حوزه‌ی کولقان در خورهای جلابی و حسن لنگی و مصب رودخانه شور |
|
|
خورهای بخش خمیر (از سواحل پهل، جزیره مردو تا غرب لشتقان) و در دهانه ورودی رودخانه‌ی مهران به خلیج‌فارس |
|
|
منطقه‌ی سایه خوش از توابع بندر لنگه و در امتداد رویشگاه بندر خمیر در اراضی غربی دلتای مهران |
|
|
بوشهر |
خلیج نای‌بند، واقع در پارک ملی نای‌بند در شهرستان عسلویه |
|
حرای مل‌گنزه، واقع در پارک ملی دریایی نخیلو |
|
|
شهرستان دیر (شمالی‌ترین رویشگاه طبیعی حرای جهان) |
|
|
حرای دیر، واقع در خور بندر دیر و در مجاورت بردستان در شهرستان دیر (کشت شده) |
|
|
شهرستان‌های ساحلی استان(کشت شده) |
|
|
خوزستان |
سواحل استان و بندر ماهشهر(کشت شده) |
اگر بخواهیم وسعت تقریبی حراهای ایران را به تفکیک استان بیان کنیم اول باید به سراغ خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان برویم. جنگل حرای این منطقه ۳۳ هکتار وسعت دارد و در ۱۵۰ کیلومتری چابهار قرار گرفته است.
جنگل حرا هرمزگان که بیشتر قسمت‌های آن از سال ۱۳۸۰ به بعد تحت حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته و به عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره» شناخته می‌شود شامل سواحل جزیره‌ی قشم، جزیره‌ی هرمز، بندرپل، بندر لافت، بندر خمیر، تیاب و جاسک است. وسعت این جنگل‌ها به شرح زیر است:
- حرا و تالاب بین‌المللی خور خوران ۸۶.۵۸۱ هکتار
- تالاب آذینی ۱۵.۰۰۰ هکتار
- حرای تیاب و میناب ۷۸.۰۹۹ هکتار
- حرای گابریک و جاسک ۳۴.۵۹۶ هکتار
- حرای رود گز ۲۷.۰۴۶ هکتار
- حرای خوران ۲.۵۱۸ هکتار
جالب است بدانید جنگل حرا هرمزگان از جهت کمیت در جایگاه اول کشور قرار دارد. همچنین وسعت تقریبی جنگل حرای استان بوشهر مساحتی بالغ بر ۶۳۶ هکتار بوده و از نظر کمیت در جایگاه سوم کشور قرار دارد. مساحت جنگل‌های مانگرو در استان خوزستان، بندر ماهشهر هم پس از کشت‌های متعدد در سال‌های اخیر به ۶۵۰ هکتار رسیده است.
برای رزرو هتل و رزرو تور به مقاصد گردشگری ایران به الی گشت مراجعه کنید
فواید جنگل های حرا(مانگرو) برای انسان‌ها و حیوانات بسیار زیاد است. تنه، ریشه و بافت ساقه‌ی درختان حرا آب‌شور دریا را تصفیه می‌کنند. این جنگل‌های همیشه‌سبز با ظاهر جذاب خود گردشگران بسیاری را به استان‌های جنوبی ایران می‌کشانند. علاوه بر این، جنگل‌های حرا یا مانگرو زیستگاه بسیاری از موجودات کوچک و بزرگ محسوب می‌شوند. همچنین این جنگل‌ها در استان‌هایی مانند خوزستان از بروز ریزگردها جلوگیری می‌کنند. در سال‌های اخیر کاشت درخت‌های حرا در ماهشهر مؤثر بوده و می‌توان در دیگر مناطق ساحلی خوزستان هم به‌منظور جلوگیری از ریزگردها از این درخت‌ها استفاده کرد.
جالب است بدانید در گذشته بومیان جزیره‌ی قشم اعتقاد داشتند آب‌وگل این جنگل باعث لاغری می‌شود. یکی دیگر از فواید جنگل های حرا محصول جذابی به نام «عسل حرا» است که از این جنگل به دست می‌آید. این عسل فواید زیادی برای انسان دارد و در کشور امارات با قیمت‌های بالایی به فروش می‌رسد. عسل جنگل حرا در جزیره‌ی قشم قابل خریداری است.
کاربرد درختان حرا را می‌توان در بخش‌های مختلف زندگی انسان‌ها مشاهده کرد. درختان حرا برای درست‌کردن آتش بسیار مناسب هستند. پوست و شیره‌ی آوند‌های این درخت‌ها می‌توانند بیماری‌های پوستی و جزام را التیام دهند. همچنین این درخت دارای نوعی ماده‌ی شیمیایی به نام «جوهر مازو» است که در صنعت چرم‌سازی کاربرد دارد. چسب تخته، خمیر چوب و علوفه‌ی خشک(به عنوان خوراک دام) از دیگر تولیداتی هستند که می‌توان از درخت حرا تهیه کرد.
در گذشته به علت نبود وسایل مخصوص برای خالی‌کردن چوب، از تنه‌ی درخت حرا برای ساخت دهل استفاده می‌شد. حتی گفته می‌شود اولین دهل جزیره‌ی قشم از چوب همین درخت ساخته شده است.
مطالب مرتبط
نکات مهم برای بازدید از جنگل های حرا شامل موارد زیر هستند:
- هنگام بازدید از جنگل حرا تمام تلاش خود را برای محافظت از این ذخیره‌گاه زیست‌کره به کار ببرید.
- آرامش و سکوت جنگل حرا را به هم نزنید زیرا این جنگل محل زندگی حیوانات مختلف است.
- در بازدید از این جنگل‌ها به توصیه‌های راهنما توجه کنید.
- از دست‌زدن به آشیانه‌ی پرندگان و موش‌ها خودداری کنید.
- در محدوده‌ی جنگل‌های حرا شکار نکنید.
- از دست‌زدن به شاخ‌وبرگ درختان خودداری کنید و هنگام ترک محل تمام زباله‌های خود را همراه ببرید.
- اگر علاقه‌مند به دیدن گل‌های زردرنگ درختان حرا هستید در خردادماه از این جنگل‌ها بازدید کنید.
در این مقاله جنگل‌های حرای ایران را معرفی کردیم. همان‌طور که گفته شد این جنگل‌های باارزش در استان‌های جنوبی ایران یعنی استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان پراکنده شده‌اند. اهمیت این جنگل‌ها به حدی است که روز ۲۶ جولای هر سال مصادف با ۴ مرداد روز جهانی حفاظت از اکوسیستم مانگرو نامگذاری شده است. بیشتر قسمت‌های جنگل‌های حرای ایران مناطق حفاظت شده و ذخیره‌گاه زیست‌کره هستند که زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شوند. اگر علاقه‌مند به دیدن این جنگل‌ها هستید حتما در سفرتان به جنوب کشور بازدید از این مناطق را جزو اهداف سفر خود قرار دهید.