هیچ چیز جالب تر از گشت و گذار در بازارهای سنتی ایران نیست وقتی که سفر می کنیم. بازارهای سنتی، فرصتی عالی هستند برای آشنایی نزدیک تر با فرهنگ و رسوم مردمان مختلف. شهرهای بسیاری در ایران، یک بازار سنتی شناخته شده دارند که همواره مرکز تجمع و کسب درآمد است. اما کدام شهرها بهترین بازارهای سنتی ایران را در خود جای داده اند؟ در این نوشته از مجله گردشگری الی گشت، قصد داریم تا بهترین بازارهای سنتی ایران را به شما معرفی کنیم.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
بازار سنتی تبریز یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین بازارهای سنتی ایران و جهان است که در مرکز شهر تبریز واقع شده است. این بازار که در سال ۱۳۸۹ به عنوان بخشی از شاه راه ابریشم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، دارای معماری منحصر به فرد و زیبایی است که نماینده فرهنگ و تاریخ غنی ایران است. این بازار که به نام «بازار بزرگ» هم شناخته می شود، شامل بخش های مختلفی است که هر یک دارای ویژگی ها و کالاهای خاص خود هستند. برخی از معروف ترین بخش های بازار تبریز عبارتند از:
- چارسوق صادقیه: چارسوق به محل تلاقی چند راسته بازار گفته می شود که در آنجا معمولا فضای باز و گنبد دیده می شود. چارسوق صادقیه یکی از قدیمی ترین و زیباترین چارسوق های بازار تبریز است که در قرن هفتم هجری قمری ساخته شده است. در این چارسوق، حجره‌های فروش فرش، پارچه، لباس، صنایع دستی و … وجود دارد.
- تیمچه مظفری: تیمچه به کوچک ترین واحد بازار گفته می شود که دارای حجره های کمتر و فضای بسته‌تر نسبت به سرا است. تیمچه مظفری یکی از زیربخش های راسته قصاران (فروشندگان پارچه) است که در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. این تیمچه به خاطر داشتن طاق های زینت‌دار و نقوش زیرگنبد خود شناخته می شود.
- سرای حاج میرزا علینقی: سرا به بخش بزرگ بازار گفته می شود که دارای حجره های زیاد و فضای باز در وسط خود است. سرای حاج میرزا علینقی یک سرای قدمت دار است که در قسمت جنوب شرق بازار تبریز قرار دارد.
بازار بزرگ تهران یکی از مهم ترین مراکز اقتصادی، تاریخی، گردشگری پایتخت و از بازارهای سنتی ایران است که در منطقه ۱۲ شهر تهران واقع شده است. این بازار که در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، دارای مساحتی بالغ بر ۱۰۵ هکتار است و شامل بخش های مختلفی است که هر یک دارای کالاها و صنوف خاص خود هستند. این بازار که به نام «بازار بزرگ» هم شناخته می‌شود، نماینده فرهنگ و تاریخ غنی ایران است و بناهای تاریخی مهمی همچون مسجد، امامزاده، حمام، مدرسه و … را در خود جای داده است.
بازار بزرگ تهران یکی از قدیمی ترین بازارهای ایران است که ساخت آن به دوران قاجار بر می گردد. این بازار در زمان فتحعلی شاه قاجار (۱۲۰۹-۱۲۴۵ هجری قمری) شکل گرفت و در زمان ناصرالدین شاه قاجار (۱۲۴۵-۱۳۰۴ هجری قمری) به رونق رسید. در طول تاریخ، بازار تهران به علت قرار گیری در مسیر جاده های اصلی تجارت و حضور عوامل سیاسی و اجتماعی، نقش مؤثری در رویدادهای کشور داشت.
بازار بزرگ اصفهان از بازارهای سنتی ایران، یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری شهر نصف جهان است که در دوران صفویه ساخته شده و به‌عنوان یکی از قدیمی ترین و بزرگ ترین بازارهای خاورمیانه شناخته می شود. این بازار که در قلب شهر اصفهان و در محدوده بین میدان نقش جهان تا میدان عتیق قرار دارد، دارای بخش های مختلفی است که هر یک دارای کالاها و صنوف خاص خود هستند. این بازار نماد فرهنگ و هنر ایرانی است و بناهای تاریخی متعددی را در خود جای داده است.
بازار سنتی یزد از بازارهای سنتی ایران، یکی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر یزد است که نماد تجارت و صنایع دستی این شهر محسوب می شود. این بازار دارای معماری ایرانی-اسلامی زیبا و منحصر به فرد است و شامل بخش های مختلفی نظیر راسته ها، تیمچه ها، سراها، کاروانسراها، مساجد، مدارس، حمام ها و آب‌انبارها است. در این بازار می توان انواع کالاها و سوغات شهر یزد را پیدا کرد، از جمله طلا و زیورآلات، شیرینی‌های یزدی، ترمه، قالی و فرش، پارچه، ظروف مسی و فلزی و … . معروف ترین بازار سنتی یزد بازار خان یزد نام دارد.
بازار خان یزد طولانی ترین و اصیل ترین بازار یزد محسوب می شود که در دوران قاجار و زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است. این بازار در کنار میدان خان، حمام خان و مدرسه علمیه خان قرار دارد. بنای این بازار به سبک صفوی ساخته شده است و دارای تزئینات کاشی کاری، معرق، مقرنس و نقاشی های رضا عباسی است. در این بازار چندین راسته با صنوف خاص وجود دارد که هر کدام دارای حجره ها و دکان های قدیمی هستند.
بازار وکیل یکی از قدیمی ترین و معروف ترین بازارهای سنتی ایران است که در دوران زندیه و به دستور کریم خان زند در شیراز ساخته شده است. این بازار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و به عنوان یک الگو برای سایر بازارهای تاریخی کشور بوده است. بنای این بازار به سبک صفوی ساخته شده است و دارای تزئینات کاشی کاری، معرق، مقرنس و نقاشی های رضاآباسی است. در این بازار چندین راسته با صنوف خاص وجود دارد که هر کدام دارای حجره های قدیمی هستند. بعضی از راسته های معروف این بازار عبارتند از:
- راسته خوانسار: در این راسته صنف پلاک فروشان و طلا و جواهر فروشان قرار دارند. این راسته به نام خوانسار یا خوانساری ها شناخته می شود چون بیشتر پلاک فروشان این راسته از شهر خوانسار هستند. در این راسته می توانید انواع زیورآلات طلایی و نقره‌ای را با قیمت مناسب بخرید.
- راسته ترمه: در این راسته صنف ترمه فروشان وجود دارند که ترمه یکی از سوغات معروف شیراز است. ترمه یک نوع حبوبات است که با نمک و سرکه خورده می شود و خواص گوناگونی دارد. در این راسته می توانید ترمه های تازه و خشک را با کیفیت بالا و قیمت مناسب تهیه کنید.
- راسته علاقه بندان: در این راسته صنف علاقه بندان یا قفل سازان قرار دارند که علاقه یک نوع قفل سنتی است که با کلید و دستگیره باز و بسته می شود. علاقه بندان در گذشته برای قفل کردن درب های خانه ها، کاروانسرا ها، صندوق های چوبی و بسیاری دیگر استفاده می کردند. این صنف به دلیل پیدایش قفل های مدرن کمتر شده است اما هنوز هم محبوبیت خود را حفظ کرده است.
تاریخچه بازار قدیمی کرمانشاه یکی از بازارهای سنتی ایران، به زمان ساخت گمرک غرب در این شهر بر می گردد. این اتفاق حدود ۱۵۰ سال پیش و در عصر قاجار رخ داده است. بازار کرمانشاه در آن دوران، یکی از بزرگ ترین و پررونق ترین بازارهای خاورمیانه بود و بدون رقیب می ماند. اکنون به بازار قدیمی کرمانشاه که در محله تاریخی این شهر واقع شده است، تاریکه بازار می گویند. چشم نوازترین چیزی که در اولین نگاه به تاریکه بازار به چشم می آید، پارچه‌های رنگین و زیبایی است که در هر جای بازار دیده می شود. این پارچه های زیبا، همان پارچه هایی هستند که برای دوخت لباس کردی از آنها استفاده می کنند.
بازار سنتی کرمانشاه، کنار مسجد تاریخی عمادالدوله و حمام شهباز خان قرار گرفته است. در واقع با رفتن به سوی بازار، دو کار را با هم انجام داده اید. هم از بازار و صنایع دستی و سنتی کرمانشاه دیدن کرده اید و هم آثار تاریخی بافت قدیم شهر را تماشا کرده اید. فراموش نکنید که هنگام گشت و گذار در تاریکه بازار کرمانشاه، شیرینی های سنتی و خوشمزه این شهر، مثل کاک و شیرینی خرمایی را هم تهیه کنید و از مزه بسیار خوب آنها نهایت لذت را ببرید.
بازار سنتی کاشان یکی از بازارهای سنتی ایران است که در دوران صفویه ساخته شده و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران در سال ۱۳۵۵ به ثبت رسیده است. این بازار دارای معماری ایرانی-اسلامی زیبا و منحصر به فرد است و شامل بخش‌های مختلفی نظیر راسته‌ها، تیمچه‌ها، سراها، کاروانسراها، مساجد، مدارس، حمام ها و آب‌انبار ها است. در این بازار می توان انواع کالاها و سوغات شهر کاشان را پیدا کرد، از جمله طلا و زیورآلات، پارچه و فرش، شیرینی‌های کاشانی، عرقیجات و بسیاری دیگر.
بازار نو یکی از قسمت های بازار سنتی کاشان است که در دوران فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. این بازار دارای ۱۲۰ دکان کوچک و بزرگ با ایوان جلو و بالاخانه است که در فضای بین دروازه دولت تا میدان فیض قرار دارند. در فضای بین دکان ها هم چندین کاروانسرای وسیع با چهارسو های بلند و سقف دار ساخته شده است. این بازار به خاطر طرح خلاقانه و تزئینات زیبای خود یکی از منحصر به فرد ترین بازارهای ایران به شمار می‌آید.
بازار سنتی اراک یکی از تاریخی ترین و زیباترین بازارهای سنتی ایران است که قدمت آن به دوران قاجار باز می گردد. این بازار یکی از نخستین بناهای ساخته شده در شهر اراک است که در آن اصناف مختلف مشغول به کار هستند. این بازار دارای معماری منحصر به فرد و تقارن هندسی است که جلوه زیبایی به مجموعه داده است.
بازار اراک در اوایل قرن ۱۳ هجری شمسی توسط یوسف خان گرجی، حاکم وقت اراک، به فرمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. بنای اولیه این بازار را سپهدار اعظم، که نام مسجد و مدرسه ای در بازار نیز به نام وی است، گذاشت. یکی از دلایل ساخت بازار وجود اقتصاد قوی در منطقه عراق (اراک) بود. مرغوبیت محصولات کشاورزی و شهرت جهانی فرش ساروق نیاز به ایجاد مرکزی برای فروش محصولات را پدید آورد. ساخت بازار حدود بیست سال طول کشید و در طول زمان توسعه و تغییرات زیادی را تجربه کرد.
بازار سنتی قزوین یکی از بازارهای سنتی ایران است که قدمت آن به دوران صفوی و قاجار باز می گردد. این بازار یکی از شاهکارهای معماری ایران است که تقارن هندسی و تزئینات آجری و کاشی کاری را به نمایش می گذارد. این بازار در گذشته مرکز تجارت بین المللی و قلب اقتصادی منطقه بوده است.
بازار قزوین در اوایل قرن ۱۱ هجری شمسی توسط شاه طهماسب صفوی، که قزوین را پایتخت خود قرار داد، ساخته شد. بنای اولیه این بازار را کاروانسرای شاه عباسی تشکیل می داد که بعدها به مسجد النبی تبدیل شد. در دوران قاجار نیز این بازار توسعه و تغییرات زیادی را تجربه کرد و بخش های جدید به آن اضافه شد. در آن دوران، بازار قزوین به دلیل موقعیت جغرافیای خود، مرکز تجارت بین‌المللی به اروپا و روسیه شد.
اگر به دنبال یک سفر خاص و متفاوت هستید، سیستان و بلوچستان مقصد مناسبی برای شما خواهد بود. این استان جنوب شرقی ایران، با دارا بودن مردمی مهربان و مهمان نواز، سواحل زیبای خلیج عمان، طبیعت چشم نواز و بازارهای پرطرفدار فرهنگی، قلب هر گردشگر را به خود جلب می کند. در این بین، شهر چابهار، که در جنوب این استان قرار دارد، از جاذبه های ویژه این منطقه است. در چابهار، فراموش نکنید که بازارهای محلی و سنتی را هم ببینید.
بازارهای چابهار با سایر بازارهای سنتی ایران تفاوت های زیادی دارند. اکثر این بازارها به صورت روباز هستند و کالاهای مختلفی را عرضه می کنند. در این بازارها، می توانید از ادویه های خوش بو و خوراکی های محلی سیستان و بلوچستان لذت ببرید. همچنین، قهوه و شکلات های خوشمزه ای را هم در این بازارها پیدا می کنید. بازار بلک ها، یکی از معروف ترین بازارهای چابهار است که پر از رنگ و بو است. پس اگر به چابهار سفر کردید، حتما از بازارهای سنتی آن دیدن کنید تا شگفت زده شوید.
اگر به خرید کالاهای متنوع و ارزان علاقه دارید، بازارهای ته لنجی را از دست ندهید. این بازارها که بیشتر در بنادر جنوبی ایران وجود دارند، محل فروش کالاهایی هستند که ملوان ها و خدمه لنج های باری با خودشان به ایران آورده اند. این کالاها بدون پرداخت عوارض گمرکی وارد شده اند و به همین دلیل قیمت پایین تری دارند. بازار ته لنجی های بندرعباس و بازار ته لنجی های بوشهر، از مشهورترین بازارهای این نوع در جنوب ایران هستند. در این بازارها، هر چیزی که فکرش را بکنید، ممکن است پیدا شود. پس اگر به بازار ته‌لنجی رفتید، چشم‌تان را گشاده نگاه کنید و لذت خرید را تجربه کنید. این بازارهای یکی از جذاب ترین بازارهای سنتی ایران به شمار می روند.
بازارهای سنتی ایران در شمال کشور به شکل بازار روز هستند و از جذابیت های شمال ایران هستند. این بازارها که فقط در روزهای خاصی از هفته برپا می شوند، محل فروش و خرید محصولات کشاورزی و دامی تازه و محلی هستند. در هر شهر شمالی، می توانید یک بازار روز پیدا کنید. کافی است بدانید که در کدام نقطه شهر و چه روزی برگزار می شود. در این بازارها، مردم خوش رو و مهمان دوست، سبزی ها و میوه جات خوش بو و رنگین، و فضای روباز و صمیمی، به شما احساس خوبی می دهند. اکثر فروشندگان، کالاهایشان را روی چرخ دستی یا زمین عرضه می کنند.
بعضی از بازارهای سنتی ایران، شاید با سایر بازارهای سنتی کشور تفاوت زیادی داشته باشند. اما هر یک از آنها، نشان دهنده فرهنگ و سنت منطقه ای هستند که در آن قرار دارند. روابط انسانی و صنایع دستی هر ناحیه، در بازار آن ناحیه به چشم می خورد. بنابراین، هر بازار سنتی، زیبایی و ارزش خود را دارد. پس اگر به گردش در شهرهای مختلف علاقمند هستید، حتما بازار آن شهر را هم ببینید تا متوجه شوید چه محصولات خاص و جالبی را در آن پیدا خواهید کرد.