سفرهای هوایی و انواع هواپیما این روزها جایگاه ویژه‌ای در زندگی انسان‌ها دارد و بسیاری از افراد این روش سفر را به دلیل مزایای مختلف آن به دیگر روش‌ها ترجیح می‌دهند. هواپیماها انواع مختلفی دارند و اگر به این صنعت علاقه داشته باشید، قطعا آشنایی با آنها برای شما جذاب خواهد بود. هرچند بیشتر ما انواع هواپیما را با نام سازنده آنها مانند ایرباس، بوئینگ، امبرائر، بمباردیه، آنتونوف وبسیاری دیگر بشناسیم، اما دسته‌بندی انواع هواپیما شکل تخصصی‌تری هم دارد که در ادامه این مطلب الی گشت آنها را معرفی می‌کنیم:
- هواپیماهای باریک پیکر: همان‌طور که از نام این هواپیماها پیداست، مشخصه ظاهری آنها پیکر و بدنه باریک است. داخل این هواپیماها شامل یک راهرو باریک می‌باشد و در دو طرف آن ۱۰۰ تا ۲۴۰ صندلی قرار دارند.
- هواپیماهای پهن پیکر: یکی دیگر از انواع هواپیما، هواپیماهای پهن پیکر است. بیشتر هواپیماهای پهن پیکر ۳۰۰ صندلی را در خود جای می‌دهند و مخصوص پروازهای طولانی هستند.
- هواپیماهای کوچک: این هواپیما نهایتا ظرفیت ۱۰۰ مسافر را دارند و از ویژگی‌های آنها می‌توان به استفاده برای پروازهای داخلی و مسافت کوتاه اشاره کرد.
- هواپیماهای سبک: از دیگر انواع هواپیما، هواپیماهای سبک هستند که ظرفیت ۳۰ مسافر داشته و بیشتر به صورت جت و هواپیما شخصی هستند.
سفرهای هوایی دارای قوانین و شرایط بسیار مهم دیگری هم هستند که می‌توانید تمامی آنها را در صفحه مسافرت با هواپیما مطالعه کنید.
هواپیمای ایرباس یکی از شرکت‌های هواپیماسازی اروپایی و از بزرگترین شرکت‌های ساخت هواپیما در دنیاست. این شرکت در سال ۱۹۷۰ کار خود به عنوان سازنده هواپیما را شروع کرد و امروزه نیمی از هواپیماهای مسافری و نظامی دنیا متعلق به آن است. بیشتر ما نام این شرکت را در هواپیماهایی که با آن سفر کرده‌ایم، شنیده‌ایم و بعضی از ما بارها سوار انواع مختلف این هواپیماها شده‌ایم. بعضی از انواع هواپیما ایرباس که در صنعت هوایی کاربرد بیشتری دارند، عبارتند از:
- هواپیمای ایرباس A300: یکی از معروف‌ترین انواع هواپیما، هواپیمای ایرباس A300 است. این هواپیمای معروف اولین ساخته شرکت هواپیمایی ایرباس است و در سال ۱۹۷۲ شروع به کار کرد. این مدل از ایرباس جز هواپیماهای دو موتوره و پهن پیکر می‌باشد و معمولا ۲۵۰-۲۷۰ صندلی در آن جای می‌گیرد، جالب است بدانید که این مدل در سال ۲۰۰۷ از خط تولید خارج شد.
- هواپیمای ایرباس ۳۰۰-۳۱۰: یکی دیگر از انواع هواپیما، ایرباس ۳۱۰ است. این مدل بعد از A300 به بازار آمد و نسبت به مدل قبلی کوتاه‌تر بود و تفاوتی که بین آنها وجود داشت در بال و موتور بود. این نوع ایرباس در سال ۱۹۸۲ شروع به کار کرد و مانند مدل قبلی در سال ۲۰۰۷ از خط تولید ایرباس خارج شد. این مدل قادر به جابجایی ۲۲۰ مسافر بود.
هواپیمای ایرباس A320: این مدل از ایرباس در سال ۱۹۷۸ شروع به کار کرد و ظرفیت آن نسبت به مدل‌های قبلی کمتر بود. ظرفیت ایرباس ۳۲۰، ۱۸۰ نفر بود. از این مدل هواپیما ایرباس نوعی دیگری به نام ایرباس لئو در سال ۲۰۱۰ ساخته و به پرواز درآمد که مزیت آن نسبت به نوع قبلی مصرف سوخت کمتر بود.
- هواپیماهای ایرباس A321: ایرباس ۳۲۱ نوع دیگری از خانواده ۳۲۰ است که تفاوت‌هایی مانند بدنه کشیده‌تر و ظرفیت مسافران بیشتر دارد. این نوع مدل در سال ۱۹۹۳ اولین پرواز خود را تجربه کرد.
- هواپیمای ایرباس A340: نوع ویژه ایرباس برای جابجایی بیشترین تعداد مسافر، نوع ۳۴۰ است که جز هواپیماهای پهن پیکر است و ظرفیت ۴۴۰ مسافر دارد.
- هواپیماهای ایرباس استفاده شده در ایران: هواپیماهای این شرکت از سال ۱۳۵۶ در ایران هم به پرواز درآمدند. در حال حاضر بعضی از انواع هواپیماهای ایرباس در شرکت ایران ایر، ماهان، آسمان، تابان و… استفاده می‌شود.
بوئینگ یک شرکت هواپیمایی آمریکایی و بزرگترین شرکت هواپیماسازی در دنیاست که علاوه بر انواع هواپیما، در زمینه تولید هواپیماهای تجاری هم فعالیت دارد. هواپیمای بوئینگ از سال ۱۹۱۶ شروع به کار کرد و از ابتدای شروع به کار تاکنون، انواع مدل‌های زیر را روانه بازار کرده است.
- هواپیمای بوئینگ ۷۰۷: اولین ساخته شرکت بوئینگ که در سال ۱۹۵۷ به پرواز درآمد این مدل بود. بوئینگ ۷۰۷ باریک پیکر و مناسب پروازهای داخلی است اما کاربری نظامی هم دارد.
- هواپیمای بوئینگ ۷۲۷: یکی از انواع هواپیما، بوئینگ ۷۲۷ است که در سال ۱۹۶۳ و با ظرفیت حمل ۱۶۳ تا ۱۸۹ نفر ساخته شد. این جت مسافربری بزرگ، بدنه‌ای نازک و اندازه متوسط دارد و یکی از موفق‌ترین سازه‌های هواپیمایی دنیاست. البته این مدل از سال ۱۹۸۴ دیگر تولید نمی‌شود.
- هواپیمای بوئینگ ۷۳۷: بوئینگ ۷۳۷ یکی دیگر از تولیدات این شرکت و از نوع هواپیماهای مسافربری و تک راهروست. این مدل را به دلیل اندازه خاص، بچه بوئینگ هم می‌نامند. این بوئینگ ظرفیت ۱۳۰ مسافر را دارد و در ۴ نسل مختلف بازسازی شده است که در هر نسل برخی ویژگی‌های ظاهری و امکانات در هواپیما تغییر کردند.
- هواپیمای بوئینگ ۷۴۷: آخرین نوع از هواپیماهای بوئینگ، بوئینگ ۷۴۷ است که جز هواپیماهای پهن پیکر و دور برد است. این مدل را جمبوجت هم می‌نامند و دومین هواپیمای بزرگ و پرکاربرد برای مسافربری می‌باشد. این هواپیما ظرفیت ۵۵۰ مسافر دارد و به دلیل استفاده از ۴۵۰ هزار قطعه در ساخت آن، یکی از پیچیده‌ترین هواپیماهای ساخته شده توسط بشر است.
- هواپیمای بوئینگ در ایران: این شرکت هواپیمایی در ایران هم فعالیت دارد و ایرلاین‌های مختلفی از هواپیماهای آن استفاده می‌کنند. به عنوان مثال شرکت هواپیمایی سپهران از بوئینگ ۷۳۷ یا شرکت معراج از مدل‌های ۷۰۷ و ۷۳۷ استفاده می‌کنند. در شرکت‌های هواپیمایی ساها، آتا، زاگرس، ماهان و بسیاری دیگر هم از هواپیماهای این غول هواپیماسازی استفاده می‌کنند.
شناخته شده‌ترین انواع هواپیما، هواپیما ایرباس و بوئینگ است اما شرکت‌های هوایی تنها به این دو مورد ختم نمی‌شوند. هواپیمای فوکر یکی دیگر از شرکت‌های هواپیمایی است که کار خود را از سال ۱۹۸۸ و در کشور هلند آغاز کرد. این شرکت هواپیمایی ابتدا با ساخت هواپیماهای مسافربری کوچک انقلابی در صنعت هوایی به پا کرد اما خیلی زود با ورود مدل‌های دیگر رقبای سرسخت مانند بوئینگ ۷۳۷ از موفقیت جا ماند. شرکت هواپیمایی فوکر چیزی حدود ۹ سال فعالیت داشت و بعد از آن در سال ۱۹۹۷ تولید هواپیماهای آن متوقف شد. مزیت هواپیماهای ساخته شده توسط این شرکت هواپیمایی سبک بودن و اندازه مناسب آنها بود.
این مزیت باعث می‌شد که بیشتر ایرلاین‌ها برای پروازهای داخلی خود، به خصوص پروازهای روزانه که تعداد مسافران کمتر است هواپیماهای این شرکت را ترجیح دهند. همین موضوع باعث شد که فوکر به یکی از شرکت‌های مطرح بعد از ایرباس و بوئینگ تبدیل شود و اگر به ورشکستگی نمی‌رسید، قطعا رقیبی سرسخت برای این دو شرکت بود.
اولین ساخته این شرکت هواپیمایی فوکر ۱۰۰ بود که از نمونه قبلی فوکر فلوشیپ ساخته و در واقع نسخه ارتقا یافته مدل فلوشیپ بود. فوکر ۱۰۰ بزرگتر و کشیده‌تر از فوکر فلوشیپ بود و ظرفیت مسافران آن بیشتر بودند. این شرکت تا زمانی که در زمینه تولید انواع هواپیما های مسافری فعالیت می‌کرد یکی از شرکت‌های موفق و رقیب ایرباس و بوئینگ بود اما در سال‌های ۱۹۹۵-۱۹۹۷ با طراحی ایده ساخت جت شخصی دچار مشکلاتی شد و در نهایت به ورشکستگی منتهی شد. البته طراحی ایده جت، ایده بدی نبود اما نداشتن مدیریت برای پیاده‌سازی این ایده و کمبود بودجه باعث ضررهای مالی زیاد و در نهایت ورشکستگی فوکر شد. فوکر یکی از محبوب‌ترین شرکت‌های هواپیمایی در میان ایرلاین‌های ایرانی بود. البته هنوز هم مدل‌هایی از تولیدات این شرکت در ایرلاین‌هایی مانند تفتان، نفت، قشم ایر و بسیاری دیگر، استفاده می‌شوند.
دیگر شرکت مهم طراحی و ساخت هواپیما، شرکت آمریکایی هواپیمای مک دانل داگلاس است که علاوه بر تولید انواع هواپیما های مسافری در زمینه تولید تجهیزات نظامی هم فعال بوده و یکی از شرکت‌های مهم آمریکا در حوزه هوا و فضا بوده است. این شرکت حاصل ادغام ۲ شرکت بزرگ دیگر به نام‌های مک دانل و داگلاس است که در نهایت با ادغام و شروع همکاری مشترک آنها در سال ۱۹۶۷ به عنوان شرکتی واحد شروع به کار کرد.
البته این تنها مورد ادغام شرکت داگلاس نبود. مک دانل داگلاس تنها ۳۰ سال توانست به صورت مستقل فعالیت کند و بعد از آن توسط شرکت بوئینگ خریداری شد و علاوه‌بر افزودن به شهرت بوئینگ، تغییراتی اساسی در نوع فعالیت‌ها هم پیدا کرد. البته این شرکت تا قبل از اینکه توسط بوئینگ خریداری شود، یکی از بزرگترین شرکت‌های طراحی و ساخت هواپیما بود که مدل‌های بی‌نظیری را روانه بازار هواپیمایی کرد که عبارتند از:
DC-9، DC-8، این دو مدل از داگلاس در سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۲ طراحی، ساخته و روانه بازار شد. ایرلاین آمریکا اولین مصرف‌کننده این مدل بود و بعد از آن مورد توجه دیگر ایرلاین‌ها هم قرار گرفت. از دیگر مدل‌های طراحی و ساخته شده توسط این شرکت هواپیمایی می‌توان به DC-10 اشاره کرد که آخرین سری از انواع هواپیما های مسافربری داگلاس بود و برای طی کردن مسافت‌های متوسط تا طولانی ساخته شده بود. MD-11، MD-80 از دیگر تولیدات این شرکت هواپیمایی بزرگ بودند. ظرفیت هواپیماهای تولید شده توسط این شرکت از ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر متغیر بود. مدل‌های MD داگلاس در ایران هم محبوب هستند و بسیاری از ایرلاین‌ها مانند زاگرس، کیش ایر، ایران ایر، آتا و کاسپین از آنها استفاده می‌کنند.
امنیت یکی از موضوعات مهم برای انتخاب وسیله نقلیه است که در مورد هواپیما هم اهمیت زیادی دارد. همه ساله اخبار زیادی از سراسر دنیا در ارتباط با سوانح هوایی که می‌تواند به علت انفجار موتور یا سقوط انواع هواپیما باشد، منتشر می‌شود. طبیعتا چنین موضوعاتی باعث ترس و دلهره در مصرف‌کنندگان این وسیله می‌شود و ضرر زیادی هم به ایرلاین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی وارد می‌کند. البته برای تولید هواپیما فاکتور ایمنی به عنوان فاکتور و عاملی مهم به شدت مورد توجه قرار می‌گیرد اما بعضی از شرکت‌های هواپیمایی نسبت به این موضوع دقت بیشتری دارند و سابقه آنها در ساخت امن ترین هواپیماهای مسافربری است که در ایران عبارتند از:
- ایرباس: در میان انواع هواپیما از شرکت‌های مختلف که در ایران استفاده می‌شوند، ایرباس یکی از ایمن‌ترین مدل‌هاست. هواپیماهای این برند همیشه جز پرفروش‌ترین هواپیماها در دنیا بوده‌اند و در ایران هم محبوبیت زیادی دارند. بیش از ۳۲ سال است که برند ایرباس و تولیدات مختلف آن در ایران استفاده می‌شود. از محبوب‌ترین مدل‌های برند ایرباس از نظر ایمنی و کیفیت ساخت هواپیما مدل‌های A320، A330 و A340 می‌باشند. این مدل‌ها نسبت به دیگر مدل‌های ایرباس مقاومت بیشتری داشته و در استفاده طولانی‌مدت عملکرد بهتری دارند. همچنین آمار سوانح هوایی ثبت شده از این مدل‌ها بسیار کمتر از دیگر مدل‌های ایرباس و دیگر شرکت‌هاست.
مانند سایر محصولات پرکاربرد که بازار رقابت بر سر تولید آنها بسیار زیاد است، انواع هواپیما و تولید آن هم بازار رقابت بزرگی دارد و بیشتر شرکت‌های هواپیمایی تلاش می‌کنند تا با ارتقای ساخته‌های خود از رقبا پیشی بگیرند. در این میان اما بعضی از شرکت‌های هواپیما عملکرد بهتری داشتند و چه در میان مسافران و چه در میان ایرلاین‌هایی که از انواع هواپیما آنها استفاده می‌کنند، محبوبیت و شهرت بیشتری دارند.
از انواع شرکت‌های تولید‌کننده مهم و محبوب هواپیماسازی که در اصطلاح به آنها ابر شرکت ساخت هواپیما هم گفته می‌شود، می‌توان به مواردی مانند ایرباس، بوئینگ، ATR، امرائر، بمباردیه، آنتونوف و بسیاری دیگراشاره کرد که به ترتیب متعلق به کشورهای انگلستان و چند کشور دیگر، آمریکا، فرانسه و ایتالیا، برزیل، کانادا و اوکراین هستند. البته در این میان شرکت‌های ایرباس و بوئینگ به عنوان غول هواپیماسازی دنیا شناخته می‌شوند و بیشترین آمار پرواز در جهان را در اختیار دارند، این در‌حالی است که در کشور ما محصولات شرکت‌های هواپیمایی روس و اوکراین هم به وفور دیده می‌شود.