خورشیدگرفتگی روز پنج‌شنبه ۵ دی‌ماه ۹۸، در تهران از ساعت ۷:۱۳ صبح آغاز می‌شود و تا ساعت ۸:۲۳ دقیقه نیز ادامه خواهد داشت. علاوه بر این، طبق نظر کارشناسان هوا در مناطقی که درصد رؤیت کسوف بالاست نیز صاف و بدون ابر است که این موضوع باعث می‌شود علاقمندان به ستاره‌شناسی، یک رصد فوق‌العاده را پشت سر بگذارند. بسیاری از افراد برای دیدن این پدیده خاص، به سفر می روند تا بتوانند بهترین تجربه را از دیدن کسوف ۹۸ به دست بیاورند. اما اصلاً کسوف چیست و چرا خورشیدگرفتگی حلقوی تا این حد اهمیت دارد؟ با مجله الی گشت همراه باشید تا با این پدیده جالب و هیجان‌انگیز آشنا شوید.
از خورشیدگرفتگی چه می‌دانید؟
مطالب مرتبط: ۱۳ حقیقت عجیب و باورنکردنی از علم نجوم سومین ساعت تاریخی جهان، ساعت نجومی پراگ همه چیز درباره ی سیستم پیچیده ی ساعت نجومی در باتومی!
رصد خورشیدگرفتگی یکی از اتفاقات خاص ستاره‌شناسی است و دوستداران این علم جذاب را در زمان‌های مختلف به اقصی نقاط جهان می‌کشاند. در این حالت خورشید، ماه و زمین در یک راستا قرار می‌گیرند و سایه ماه روی زمین می‌افتد. در طول یک سال ممکن چند نوع خورشیدگرفتگی به وقوع بپیوندد اما آنچه ۲۶ دسامبر امسال (مقارن با پنجم دی) به وقوع می‌پیوندد، «خورشیدگرفتگی حلقوی» است. کسوف ۹۸ یک خورشیدگرفتگی نادر است که در آن برخلاف دیگر انواع کسوف، ماه تمامی سطح خورشید را نمی‌پوشاند بلکه حلقه‌ای نورانی در اطراف سایه ماه ایجاد می‌شود. به همین دلیل به آن خورشیدگرفتگی حلقوی می‌گویند؛ اما آیا می‌دانید چطور این اتفاق می‌افتد؟
این پدیده که در لاتین «annulus» و در زبان انگلیسی به آن «ring» می‌گویند، به «حلقه آتش» معروف شده است. علت وقوع این اتفاق را اندازه ماه در آسمان می‌دانند. ازآنجاکه تنها قمر زمین دارای مداری بیضی‌شکل است، گاهی در فاصله‌ای نزدیک‌تر و گاهی در فاصله‌ای دورتر از سیاره ما قرار می‌گیرد. زمانی که بیش از همیشه به زمین نزدیک می‌شود و در نزدیک‌ترین حالت ممکن قرار می‌گیرد، با پدیده «اَبَر ماه» روبه‌رو می‌شویم؛ اما وقتی در دورترین حالت خود از زمین قرار داشته باشد و در همین حین هم خورشیدگرفتگی رخ دهد، ماه درون قرص خورشید قرار می‌گیرد. در حقیقت، کریسمس امسال ماه ۹۷% از خورشید را به خود اختصاص خواهد داد و تنها حلقه نازکی از تک‌ستاره منظومه شمسی، در اطراف ماه قابل‌رؤیت خواهد بود. همچنین، گفته می‌شود که خورشیدگرفتگی حلقوی بعدی، در ماه ژوئن ۲۰۲۰ اتفاق می‌افتد که این زمان مقارن با اول تیرماه ۱۳۹۹ است.
بهترین مکان رؤیت کسوف ۹۸
در روز ۵ دی‌ماه، در ایران شاهد این نوع خاص خورشیدگرفتگی خواهیم بود؛ اما بهترین مکان برای رصد این پدیده نادر نجومی در خاورمیانه، جزیره کیش است. البته گفته می‌شود که خورشیدگرفتگی حلقوی امسال، برای ساکنان بخش‌هایی از اروپا، آسیا و همچنین شمال و غرب استرالیا به‌صورت جزئی قابل‌رؤیت خواهد بود اما بیشترین درصد رؤیت خورشیدگرفتگی در جزیره کیش ثبت می‌شود. تقریباً در تمامی کشور این کسوف به‌صورت جزئی قابل‌رؤیت است؛ اما در ارومیه و تبریز خورشید کمی بیش از ۳۰ درصد، در اردبیل حدود ۴۴ درصد، در مشهد بیش از ۴۸ درصد، در سنندج نزدیک به ۵۱ درصد، در تهران تقریباً ۶۰ درصد، در زاهدان نزدیک به ۶۶ درصد، در اصفهان حدود ۶۹ درصد، در اهواز ۷۵ درصد، در بوشهر ۸۲ درصد و درنهایت در جزیره کیش ۸۵.۱۴ درصد گرفت خورشید اتفاق می‌افتد.
چطور برای دیدن خورشیدگرفتگی آماده شویم؟
طبق گفته‌های مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، این کسوف در کشورهای ناحیه خلیج‌فارس حدود ۱ دقیقه است؛ هرچند که بیشترین زمان «گرفت حلقوی» در پنجم دی‌ماه ۳ دقیقه و ۴۰ ثانیه خواهد بود. کوتاه به نظر می‌رسد اما همین زمان هم برای عاشقان ستاره‌ها کافی است تا آنچه می‌خواهند را ببینند و ثبت کنند. اگر شما هم به دیدن این پدیده جالب علاقمندید، بهتر است حتماً به نکاتی توجه کنید.
بدون عینک‌های محافظ معتبر، به کسوف نگاه نکنید. می‌توان با استفاده از این عینک‌ها که دارای فیلترهای مخصوص هستند یا تلسکوپ به تماشای خورشیدگرفتگی پرداخت. به این موضوع دقت داشته باشید که در هنگام رصد، فیلترها را در دهانه ابزار رصدی خود قرار دهید؛ بنابراین، بدون فیلتر مناسب حتی از پشت تلسکوپ یا دوربین هم به خورشیدگرفتگی نگاه نکنید.
در این مطلب، به خورشیدگرفتگی روز ۵ دی‌ماه پرداختیم و از بهترین شهرها برای رصد این پدیده ستاره‌شناسی نام بردیم. راهکارهایی ارائه کردیم و از جنبه‌های احتیاطی در این زمان صحبت کردیم. شما چقدر به ستاره‌شناسی علاقه دارید؟ آیا تابه‌حال برای رصد به شهری سفرکرده‌اید؟ از تجربه‌های خود برای ما بنویسید.