امیر فنائیان مدیرعامل یکی از معتبرترین آژانس های مسافرتی ایران به نام «الی گشت» در مصاحبه ای به مسأله ارز و تأثیر آن بر گردشگری پرداخت. بدون شک قیمت ارز تقریباً توجه همه اقشار و ارکان جامعه را به خود معطوف کرده است. یکی از مشاغلی که تاثیرپذیری مستقیمی از قیمت ارز دارد و بی نهایت با آن در هم تنیده است را می توان شغل های مرتبط با گردشگری دانست. چرا که بسیاری از ایرانی ها برای مسافرت های تفریحی و گردشی، خارج از کشور را انتخاب می کنند و بسیاری نیز اهدافی مانند تجارت و درمان دارند.
با توجه به بازار ارز و تأثیراتی که بر گردشگری گذاشته است با امیر فنائیان، مدیر یکی از معتبرترین آژانس های مسافرتی که بیشترین تعداد توریست خارجی را در مقایسه با سایر آژانس ها در این عرصه دارد، گفت و گویی داشتیم که در ادامه می خوانید:
فنائیان در پاسخ به این سوال که چرا با وجود تأکیدات مختلف مسئولان بر گسترش گردشگری، بازهم چندان شاهد رونق این صنعت درآمدزا نبوده ایم گفت: « اشتباه تاکتیکی که در بحث گردشگری با آن روبرو هستیم این است که برخی، گردشگری داخلی و خارجی را در یک کفه ترازو می بینند؛ به طوری که تصور می کنند اگر گردشگری خارجی زیاد شود، گردشگری داخلی کاهش می یابد در صورتی که این گونه نیست، چرا که فلسفه گردشگری خارجی با گردشگری داخلی کاملا با هم متفاوت است. هدفی که فرد در گردشگری داخلی دنبال می کند، قابل تامین در گردشگری خارجی نیست و بالعکس. نمی توان به افرادی که قصد تماشای جام جهانی روسیه را دارند بگوییم بروید بازی دو تیم داخلی را در یکی از شهرهای مهم ایران ببینید. یا منطقی نیست به فردی که قصد رفتن به پاریس را دارد سفر به یزد را پیشنهاد کنیم. این دو، اهداف مختلف و دور و جدا از هم دارند که فقط از طریق انتخاب یکی از این دو شاخه گردشگری قابل تامین هستند.»
وی در پاسخ به اینکه چرا استقبال گردشگران خارجی به سمت ایران زیاد نیست گفت: « اولین دلیل آن کم بودن هتل های با امکانات مناسب و گران بودن آن ها به نسبت خدماتشان است. در همین خاورمیانه، ما رقبای بسیار قدرتمندی در بحث گردشگری داریم. وقتی توریست مقایسه می کند و گران بودن پکیج ایران نسبت به سایر کشورها از جمله ترکیه را می بیند و از طرفی با کم بودن امکانات و خدمات بسیار ضعیف آن ها روبرو می شود، ترجیح می دهد به ترکیه یا سایر کشور ها سفر کند.»
فنائیان در خصوص علت عدم اشتیاق به هتل سازی در ایران گفت: « هتل سازی نیاز به زیر ساخت هایی دارد که در ایران وجود ندارد، از همین رو در این زمینه بسیار سرمایه گذار کم داریم و گروه های سرمایه گذاری همچون «هیلتون» که در همه جای دنیا در حال سرمایه گذاری هستند، در ایران جایی ندارند. از طرفی هتل های ایران با کمترین سرویس ها، گران ترین نرخ ها را دارند. نکته اینکه هتل های ایران دو نرخ ریالی و ارزی دارند که تفاوت این دو قابل توجه است. لذا توریست خارجی کمتر رغبت می کند تا ایران را انتخاب کند.»
او افزود: « دلایلی دیگر از جمله دلایل سیاسی نیز در کم بودن این آمار قابل توجه است. ما با یکسری از کشورها مراودات نداریم و از سوی دیگر با کشورهایی که مراوداتی داریم و توریست به ایران صادر می کنند همواره در وزارت های خارجه خود؛ به گردشگران در انتخاب ایران گوشزدها و نکات امنیتی متذکر می شود که شاید مسیر آن ها را منحرف کند.»
وی در خصوص اینکه چند درصد توریست هایی که وارد ایران می شوند جوان هستند گفت: بسیاری از توریست ها با اهداف تجاری و برخی دیگر به دلیل زمینه تاریخی که دارا هستیم، ایران را به عنوان مقصد خود انتخاب می کنند. توریست جوان هم داریم ولی آمارشان زیاد نیست. برخی کمبودها باعث می شود توریست های خارجی پس از سفر به ایران کمتر برای بار دوم این سفر را انتخاب کنند که از جمله این کمبود ها می توان به نبود دستشویی های بین راهی و کثیف بودن آنها، وضعیت اسفبار وضعیت حمل و نقل و… اشاره داشت .
فنائیان در خصوص وضعیت فعلی صنعت توریسم بعد از تصمیمات جدید ارزی عنوان کرد: « مبحثی که به نظر می رسد باید مورد توجه و کارشناسی قرار گیرد این است که تصور می شود میزان ارزی که برای مسافر برای سفر برون مرزی اختصاص داده شده است، هزینه سفر را تأمین می کند در صورتی که این مبلغ حتی برای پرداخت هزینه اقامت در هتل هم، کافی نیست چه برسد به تأمین هزینه یک هفته سفر به اروپا یا سایر نقاط دنیا. البته حتی برای سفر به کشور ارزانی مثل ترکیه هم این مقدار ارز کافی نیست. نهایتاً هزینه هتل را در بر می گیرد. بنابراین ما نیاز به ارز دومی داریم که سایر هزینه سفر را در بر گیرد. چنانچه این مبلغ از طرف دولت تأمین نشود، مسافر در هر حال باید از طریقی این مبلغ را تأمین کند زیرا که این مبلغ برای گذران هزینه سفر لازم است. از طرفی به دلیل تأمین نشدن این مبلغ قبل از سفر و نبود ارز آزاد در بازار و غیر قانونی و قاچاق بودن آن و تحویل مبلغ در آخرین لحظه خروج از کشور در گیت بعد از تحویل بار در فرودگاه، مسافر نمی تواند از داخل کشور و از طریق آژانس های مسافرتی هتل رزرو کند و کارت های بین المللی هم در ایران صادر نمی شود و در نتیجه مسافر ایرانی مجبور است به خارج از ایران برود و در آن جا هتل را به صورت حضوری و به روش منسوخ شده سال ها قبل با اسکناس و به چند برابر مبلغی که می توانست از طریق گارانتی یا سایت های آنلاین رزرو هتل تهیه کند مهیا کند. نکته حائز اهمیت این است که عملاً باعث چندین برابر شدن درآمد هتل های خارجی می شویم. از طرفی مبلغ بسیار بیشتری ارز با وجود تعداد کمتری مسافر از کشور خارج می شود».
امیر فنائیان در خصوص تأثیر محتکران ارز و کسانی که بدون نیاز مبرم اقدام به خرید ارز می کنند و تأثیر آن بر این صنعت عنوان کرد: « این عمل تأثیر مستقیم بر حوزه گردشگری ندارد ولی این افراد با این کار، موجب کمبود ارز در بازار می شوند و به دنبال آن مسئولان مجبور می شوند محدودیت های ارزی برای برخی اصناف قائل شوند که متأسفانه صنف ما نیز جزو این دسته است.»
وی افزود: « طبق اعلام معاون اول ریاست جمهوری، ارز دولتی به وفور در اختیار ۳۳ صنف و شغل قرار گرفت که متأسفانه گردشگری خروجی جزو این صنف ها نیست. در واقع برخی مشاغل در این آمار جایی نداشتند. در نتیجه صنف گردشگری خروجی مجبور است بدون ارز به کار خود ادامه دهد. به عنوان مثال، مسافر باید به جای ارز، از کالا برای رزرو هتل استفاده کند!»
او با اشاره به سخنان اخیر رئیس کل بانک مرکزی در زمینه گردشگری خارجی، گفت: « سیاست ها در جهت کنترل کردن گردشگری خارجی سیاست تحقیق شده ای نیست زیرا که معتقد هستند تعداد ۷ میلیون گردشگر خارجی به نسبت جمعیت ایران تعداد بالایی است. درحالیکه این عدد به نسبت بقیه کشورها در سطح پایینی قرار دارد و حتی نیمی از این آمار مسافران زیارتی هستند. این سیاست به صفر رسیدن گردشگری خارجی ختم می شود. قصد همه از سفر تفریح نیست، برخی از این سفرهای خارجی برای بازدید از نمایشگاه ها و برخی برای تجارت یا درمان است، لذا برخی بحث هایی در زمینه گردشگری مطرح می شود که ریشه کارشناسی ندارد.»
او افزود: « ارز اختصاصی به مسافر بسیار کم است به طوری که اگر خدایی نکرده اتفاقی برای مسافر ایرانی بیافتد از آنجایی که صرافی های اروپا ردیف ارزی ریال ندارند و پول ایرانی را قبول نمی کنند، ممکن است ارز کافی در اختیار نداشته باشد و آواره شوند و حتی ممکن است برخی مسافران به سفارت ایران پناه بیاورند و هزاران مشکل به دنبال آن به وجود آید.»
مدیر عامل آژانس «الی گشت» با تأکید براینکه خطر آوارگی ایرانیان در ۲۰ مقصد اصلی گردشگری وجود دارد به سیاست گذاری های تازه ارزی اشاره کرد و گفت: « وقتی مصوبه تک نرخی شدن ارز و قرار نگرفتن ارز در اختیار آژانس های مسافرتی قرار گرفت اکثر آژانس ها رزرو هتل را تا ۴ ماه بعد انجام داده بودند و حتی منابع ریالی هم از مشتریان دریافت کرده بودند اما مشکل بزرگ اینجاست که منابع ارزی در اختیار آژانس ها قرار ندارد تا آن ها ریال اخذ شده از مشتری را به دلار تبدیل کرده و با آن اقدام به رزرو هتل برای مشتریان خود کنند و اکثر هتل ها ضرب العجل خود را تا تاریخ ۱۷ اردیبهشت اعلام داشته و بیان کرده اند از این تاریخ به بعد در صورت عدم پرداخت دلار و رزرو قطعی هتل، مسئولیتی در قبال مسافران ایرانی ندارند. مسافران ایرانی در حالی راهی خارج از ایران می شوند که مبلغ آن را به آژانس پرداخت کرده اند اما آژانس به علت کمبود ارز نتوانسته ریال را به دلار تبدیل کرده و اتاق را رزرو کند. در نتیجه مسافر ایرانی وارد کشور خارجی شده، هتل او را قبول نمی کند و بی پناه و سرگردان در کشور خارجی می ماند. البته ممکن است که برخی مسافران به سفارت ایران در آن کشور پناه ببرند که اصلاً چهره خوبی برای کشورمان در سطح بین المللی نیست.»
فنائیان در پاسخ به این سوال که آیا کاهش گردشگری خارجی میل و رغبت گردشگران را به سفرهای داخلی افزایش می دهد یا خیر؟! گفت: « نمی توان گردشگری داخلی و خارجی را در یک کفه ترازو قرار داد و گفت اگر گردشگر به خارج از ایران سفر نکند، مقصدش را تغییر داده و به شهرهای کشور خودش می رود. این موضوع شاید در تعطیلات کوتاه مدت صادق باشد و در اثر گرانی هزینه سفر به خارج از ایران، مسافر سفر داخلی را ترجیح دهد، اما این مسئله در اکثر فصول سال صادق نیست. ما بستر گسترش و توسعه گردشگری داخلی را نداریم. آیا کسی که هدف مسافرت به پاریس را دارد می تواند این هدف را از رفتن به شهر دیگری در داخل ایران تامین کند؟ این کار اصولا ورود به متن اجتماعی و خصوصی زندگی افراد است.»
فنائیان در پاسخ به اینکه راه حل عبور از این معضلات و جلوگیری از سردرگمی مسافران ایرانی در خارج از کشور چه می تواند باشد چنین گفت:« پیشنهاد من این است که همان ۳۰۰ دلار در اختیار مسافر قرار گرفته و مابه التفاوت آن در اختیار آژانس ها قرار گیرد تا آژانس ها هتل را با قیمت چارتری و ارزان تر برای مسافر رزرو کرده و ۳۰۰ دلار هم هزینه سفر را در برگیرد زیرا در این صورت مسافر باید چندین برابر قیمت واقعی هتل را پرداخت کند، حضوری اتاق رزرو کند و ارز بیشتری از کشور خارج می شود چرا که مسافر در لحظه خروج از کشور ارز دولتی را تحویل می گیرد. از طرفی اکثر آژانس ها از داخل کشور هتل را برای مسافر رزرو می کنند. هزینه این رزرو را یا نقداً از خود مسافر تحویل می گیرند و یا خود تأمین می کنند که در هر صورت ارز دولتی نیست و از بازار آزاد تهیه می شود زیرا که ارز دولتی در لحظه خروج از کشور به مسافر داده می شود. پس عملاً صنف ما در حال انجام کار غیر قانونی است. حدود ۶۰ هزار نفر در این شغل در حال فعالیت هستند و در صورت ادامه چنین وضعی قطعاً با مشکل جدی مواجه خواهند شد.»
فنائیان در خصوص نمایشگاه بین المللی گردشگری که همه ساله در آلمان برگزار می شود و اکثر کشورهای جهان در غرفه های مختلف به معرفی کشور خود می پردازند و عملکرد غرفه ایران در این نمایشگاه ها با توجه به تأکید رئیس جمهوری به توجه به صنعت گردشگری گفت: «متاسفانه عملکرد ایران در این نمایشگاه بسیار ضعیف است. این نمایشگاه ها برای معرفی کشور به گردشگران خارجی و آژانس های گردشگری خارجی و به دنبال آن ارتقا بخش گردشگری است. نماد کشور ایران در این غرفه ها همیشه یک گلیم و یک کوزه است طوری که هر وقت به غرفه ایران سری بزنید تنها سه صندلی، یک گلیم و یک کوزه توجه شما را به خود جلب خواهد کرد. آیا در کشور پهناوری مانند ایران با این حجم از صنایع دستی و فرهنگ و پیشینه تاریخی تنها یک گلیم و کوزه برای نمایش به گردشگران خارجی وجود دارد؟ اگر نگاهی به غرفه های کشورهای دیگر که شاید در مقابل کشور ما از چندان جاذبه ای هم برخوردار نباشند بیاندازیم، می بینیم که چقدر آن ها تلاش کرده اند تا خود را بهتر از آن چیزی که هستند نشان دهند. حتی کشورهای اروپایی چنان خود را قوی نشان می دهند که وقتی با این تبلیغات سفر به آن کشورها را انتخاب می کنیم و وارد کشورشان می شویم باور نمی کنید که تا چه حد مغلوب تبلیغات شده اید. متأسفانه در بخش تبلیغات گردشگری از ضعف های جدی ای برخوردار هستیم و چندان قوی عمل نمی کنیم.
او در پایان در پاسخ به این سوال که آیا تا به حال دولت از بخش خصوصی و فعالان این حوزه در خصوص اتخاذ تصمیمات مربوط به این صنف مشورتی خواسته یا خیر؟! چنین بیان کرد: « صنف گردشگری دارای انجمنی است که بعد از اتخاذ تصمیمات دولت شروع به تصمیم گیری و مذاکره می کند. اما تا به این لحظه هیچ دولتی از ما مشورتی نخواسته است بلکه حتی تصمیمات را به ما ابلاغ نمی کند و ما دستورات مربوطه را از طریق اخبار می شنویم و پیگیری می کنیم.
منبع: خبرگزاری برنا