ریل ماشین دودی قاجارها
در ادامه عملیات های عمرانی شهرداری شهر ری، این بار به کشف ریل ماشین دودی قاجارها که از آن دوره باقی مانده در خیابان فدائیان اسلام و در مقابل امامزاده عبدالله تهران منجر شد. بر اساس گزارش ایسنا، محسن شیخ الاسلامی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران با اعلام این خبر توضیح داد: به دنبال انجام عملیات عمرانی در پیاده رو خیابان فداییان اسلام در شهر ری و در مقابل امامزاده، پایه های ریل ماشین دودی دوره قاجار به مساحت حدود ۴۰ متر نمایان شد، بنابراین در نخستین قدم این مسیر و ریل های مشخص شده باید مرمت شوند و با کمک دستگاه هایی مانند شهرداری، ریل ماشین دودی قاجارها و خود آن نیز به صورت نمادین در کنار همان پایه قرار گیرد، چون ریل به دست آمده در کنار همان ماشین هویت پیدا می‌کند. با الی گشت همراه شوید تا در مورد این خبر بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: باقی مانده ای از زندگی سلجوقیان در یک مجتمع مسکونی در شهر ری کشف لایه های تاریخی جدید در شهر ری راه آهن های قدیمی بریتانیا چه شکلی بودند؟
او با بیان این که اثر به دست آمده، هویت صنعتی و مدرنیته شدن تهران است، تاکید کرد: این نقطه می تواند بخشی از هویت حمل و نقل درون شهری منطقه نیز باشد. شیخ الاسلامی با بیان این که دستگاه هایی مانند مترو می توانند در هویت دادن به این منطقه دخیل باشند، افزود: این سازه قدمت صنعت حمل و نقل ریلی و درون شهری تهران را نشان می‌دهد که خود بخشی از هویت منطقه شهر ری است، بنابراین باید به خوبی حفظ شود، از طرفی نخستین قدم این است که آن پایه ها حفظ و ریل ماشین دودی قاجارها مرمت شود. امیر مسیب رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی شهر ری می‌گوید: در بحث کف سازی شهرداری ری، کارگران به این ریل ها برخورد کردند که بر اساس صحبت های انجام شده با شهردار ری و مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، باید نسبت به احیا و حفظ محدوده ای که ریل در آن به دست آمده است، اقدامات لازم انجام شود.
او با اشاره به این موضوع که صحبت های انجام شده برای طراحی و بازسازی این مسیر و قرار دادن ماشین دودی در کنار ریل به دست آمده در مراحل اولیه است، افزود: ماشین دودی متعلق به همان دوره اکنون در حیاط مترو شهرری قرار دارد، بنابراین باید رایزنی ها در این زمینه نیز انجام شود، هر چند شهرداری منطقه نیز نسبت به این کار رضایت خود را اعلام کرده است. وی همچنین درباره رایزنی با مالکان مغازه های قرار گرفته در این مسیر برای تعبیه یک مسیر گردشگری، از رضایت مالکان و لزوم رایزنی بیشتر با آن ها بعد از پایان مرمت ها خبر داد. نام ماشین دودی در تهران قدیم به اولین خط آهن ایران گفته می شده که بین تهران و شهر ری کشیده شده بود. علت این نامگذاری بخاری بود که از دودکش قطار آن خارج می‌شد.
این راه آهن در سال ۱۲۶۱ خورشیدی در دوره ناصرالدین شاه ساخته شد که امتیاز آن را یک مهندس فرانسوی به نام مسیو بواتال به نمایندگی از یک شرکت بلژیکی از ناصرالدین شاه گرفت. شاید بتوان گفت ریل ماشین دود قاجارها نخستین خط تراموای تهران بوده است. این ماشین دودی دارای دو ایستگاه بود. نقطه آغاز آن خط نزدیک خیابان دروازه خراسان (میدان قیام و پارک کوثر فعلی) و نقطه پایانی جلوی در شاه عبدالعظیم در شهر ری بود. در آغاز هر بار به هنگام راه افتادن قطار، بچه ها و کودکان سنگ زیادی به ماشین دودی پرتاب می کردند. این وسیله جدید مورد پذیرش مردم تهران واقع نشد و در مدت کوتاهی با ورشکست شدن این شرکت بلژیکی، تراموا در تهران به بایگانی تاریخ سپرده شد.
در شروع کار ماشین دودی مردم کنجکاو تهران برای آشنایی با پدیده جدیدی که به شهرشان آمده بود به محل گارماشین که ایستگاه ماشین دودی بود می‌رفته، ولی هیچ کس جرات و تمایل برای سوار شدن به آن را نداشت. تا اینکه ناصرالدین شاه برای اولین بار با گروه زیادی از مقامات مملکتی با ماشین دودی به شهرری مسافرت کرد و همین مسئله باعث تشویق مردم به استفاده از ماشین دودی گردید. این راه‌آهن در سال های دهه ۱۳۴۱ تعطیل شد و اکنون باقی مانده آن ماشین در حیاط مترو شهر ری و بخش دیگر آن در بخشی از فضای پارک ملت قرار گرفته است. البته که اکنون با پیدا شدن ریل ماشین دودی قاجارها برنامه ای برای بازسازی آن صورت خواهد گرفت.