عطش سفر. قرنطینه خود خواسته خانواده ها و ناخواسته ممنوعیت های مرزی و کسب و کارها از اسفندماه سال ۹۸ که کماکان تا امروز ادامه داشته است. حالا بعد از گذشت بیش از هشتاد روز از به صدا درآمدن زنگ خطر شیوع ویروس کرونا، بازارهای مختلف و حتی مردم برای بازگشت به زندگی عادی شان، گام های شان را محتاطانه و شمرده بر می دارند و وارد زندگی روزمره قبل از کرونا و مراودات خود می شوند. ناگفته نماند که در این مدت که به اعلام مراجع رسمی جهان، تا یک دوره، کل جمعیت جهان و بعد از گذشت مدتی تنها نیمی از عموم مردم جهان به کسب و کارهای خود برگشته اند، صنعت گردشگری همچنان مظلوم ترین صنایع در میان کسب و کارهایی است که به حیات عادی خود برنگشته است و گمان می رود که تا ماه های آتی و البته به گزارش مراجع آمار، تا سال ۲۰۲۳ این صنعت همچنان مهجور باقی خواهد ماند. گذر از دوره کرونا، این فرصت را داد تا وفاداری منابع اقتصادی هر کشور به صنعت گردشگری و سود ناخالصی که این صنعت به اقتصاد جامعه تزریق کرده است را بسنجد. برخی کشورها در این رویه موفق و وفادار عمل کردند و برخی آن چنان که باید نتوانستند چرخ گیر کرده این صنعت را از شکنندگی نجات دهند. این دوران گذر از کرونا شاید مجالی باشد تا به زوایای محتلف آسیب های کرونایی و دیگر آسیب ها در حوزه گردشگری بپردازیم.
آسیبی بی‌سابقه در صنعت گردشگری
مطالب مرتبط: دانلود تقویم سال ۱۳۹۹ الی گشت قوانین ابطال خدمات در الی گشت با توجه به شیوع ویروس کرونا در ایران تجربه ی یک سفر بی نظیر همراه با تخفیف در کمپین «جمعه به گشت با الی گشت»
در همین راستا، روزنامه دنیای اقتصاد مصاحبه ای را با امیر فنائیان، مدیر عامل الی گشت صورت داده و چه بهتر از این که با مرور این مصاحبه، آسیب های جدی وارد شده به صنعت گردشگری را از زبان مرد این صنعت بشنویم. امیر فنائیان در مصاحبه خبری با روزنامه دنیای اقتصاد به بهانه مرور اتفاقات و گذر از دوره کرونا گفت: «آژانس مسافرتی الی‌گشت از سال ۱۳۷۹ آغاز به کار کرد و طی این مدت اغلب فروش به صورت آنلاین بوده و ۴دفتر در شهر‌های تهران، آنکارا، استانبول و لندن دارد که قبل از شیوع کرونا بیش از ۳۰۰ کارمند داشته و درحال حاضر تعداد پرسنل شرکت به ۷۰نفر کاهش پیدا کرده است. اگر حمایت‌های دولت به آژانس‌ها برای حفظ و بقای آنها به صورت وام بود و درصدی از حقوق پرسنل را نیز پرداخت می‌کردند امکان حفظ کارکنان وجود داشت، اما متاسفانه مسیر اشتباهی برای حمایت به خصوص از کارکنان فعال در صنعت گردشگری طی شد که منجر به ترک همکاری شد. همزمانی شیوع کرونا با تعطیلات نوروز باعث شد تا ضرر و زیان الی‌گشت به عنوان برگزارکننده تورهایی که حتی برخی از آن کشورها پرواز مستقیمی به ایران ندارند بیشتر شود، بسیاری از پرواز‌ها و تور‌ها نهایی شده بود و هزینه ایرلاین‌ها، هتل‌ها و سفارتخانه‌ها بابت ویزا پرداخت شده بود.».
مرور اتفاقات و شیوع ویروس کرونا
ایشان در ادامه مصاحبه با روزنامه دنیای اقتصاد از ضرر ۲۵ میلیارد تومانی الی گشت در سال گذشته صحبت کردند و از ضربات ممتد به بدنه گردشگری، به ویژه شیوع ویروس کرونا اذعان داشتند: « سال گذشته سال بسیار سختی برای صنعت گردشگری در ایران بود، در ابتدای سال، سیل، سفرهای داخلی را تحت‌الشعاع قرار داد، سپس قطعی ۱۰روزه اینترنت سراسری، پس از آن اتفاقی که برای هواپیمایی اوکراین رخ داد و بسیاری از پرواز‌ها لغو شد و برخی نیز به دلیل ترس از پرواز سفر‌ها را لغو کردند و پس از آن کرونا تیر خلاصی بر پیکر این صنعت وارد آورد. الی گشت به عنوان بزرگ‌ترین مجری برگزارکننده تور‌های مسافرتی مانند سایر اعضای این صنعت از آسیب‌ها مصون نماند. لغو بلیت و تور و هتل‌ها زیان هنگفتی در برداشت و نهایتا لغو فروش بیش از ۴۵میلیارد تومان خدمات برای این شرکت را به همراه داشت که بخشی از آن استرداد شد، اما حدود ۱۰میلیارد تومان از آن باقی مانده که ۶ میلیارد تومان آن مربوط به خطوط هوایی است و مابقی مربوط به هتل‌ها است. امیر فنائیان رفع آثار آسیب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا را حداقل ۱۸ ماه ارزیابی کرد و گفت: در اغلب نقاط جهان آثار آسیب‌های کرونا را تا سال ۲۰۲۱ میلادی می‌دانند و نکته مهم اینجاست که حداقل این مدت زمان می‌برد تا به نقطه‌ای که در سال ۱۳۹۷ داشتیم، بازگردیم.» بی شک، در چنین مصاحبه ای نمی توان از گلایه گذاری صرف نظر کرد و یاری نرساندن دستگاه های مربوطه را به این صنعت نادیده گرفت و اطلاعاتی را از زبان کارآفرین موفق این حوزه نشنید؛ امیر فنائیان در رابطه با نحوه پرداخت نامتناسب وام برای کمک به صنعت گردشگری در ایران گلایه کرد و در عوض به نمونه های مثال زدنی از تلاش دستگاه های اقتصادی کشورهای دیگر برای نجات صنعت گردشگری به میان آورد: «اتفاقی که به دلیل انتشار ویروس کرونا حادث شد در صنعت گردشگری بی‌سابقه بوده و از همین رو اغلب کشورها برای حمایت از این صنعت برنامه‌های حمایتی منسجمی را طراحی و اجرا کردند. به گفته او در آمریکا دولت با شرکت‌های بزرگ به توافق رسید تا رقمی را بر اساس گردش مالی و بازدهی شرکت‌ها به صورت بلاعوض پرداخت کنند و در اروپا نیز بخشی از این حمایت‌ها به صورت وام به شرکت‌ها تعلق گرفت و بخشی دیگر در قالب درصدی از حقوق پرسنل به آنها پرداخت شد. در انگلستان ۸۰درصد حقوق تمام پرسنل فعال این حوزه را که به دلیل کرونا خانه‌نشین شدند، به شرکت‌ها پرداخت کردند و برای سر پا نگه‌داشتن شرکت‌های این حوزه با درنظر گرفتن گردش مالی شرکت‌ها و همچنین با پیش‌بینی رکودی ۱۸ ماهه مبلغی را به عنوان وام برای شرکت‌های این حوزه با لحاظ گردش مالی و بازدهی آنها در نظر گرفتند. در ترکیه نیز ۶۰درصد حقوق و پرسنل کارکنان به شرکت‌ها پرداخت شد و تسهیلات ارزان قیمت به شرکت‌ها پرداخت شد.» درست است! طبق گفته های ایشان دوران گذر از کرونا، فرصتی شد تا بسیاری از کشورهای نام برده با توجه به دوران گذر از کرونا، به اهمیت و حساسیت این صنعت مهم و پاک بیش از پیش پی ببرند.
بی تناسبی وام ها در راستای کمک به صنعت گردشگری
بی شک، شخصی که از زیر و بم و چند و چون کار باخبر است و یکی از معدود کسانی است که نهال بی جان گردگشری را در ده های اخیر آبیاری کرده و به آن جا بخشیده، به راحتی و به ویژه در دورانی مانند دوران گذر از کرونا، توانایی برآورد هزینه ها و کمک های مالی اقتصادی را دارد و می تواند در مناسب یا نامناسب بودن این کمک ها به نتیجه برسد. در همین راستا، امیر فنائیان در مورد کمک ها و وام های مربوط به حوزه گردشگری گفت: «در ایران پرداخت تسهیلات به شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن بازدهی وگردش مالی آنها و ارزش موجودیت کسب‌وکارها فقط بر اساس تعداد پرسنل در نظر گرفته شد که رقم آن به ازای هر نفر ۱۲ میلیون تومان با کارمزد ۱۲ درصد بود که واقعا برای کمتر شرکتی این وام توجیه اقتصادی داشت. به گفته او با تعاریفی که دولت برای حمایت از این صنعت لحاظ کرده به طور مثال چنانچه شرکت اینستاگرام ایرانی بود هیچ‌گونه تسهیلات چشمگیری به آن پرداخت نمی‌شد در حالی‌که باید گردش مالی و بازدهی کسب و کارها و میزان مالیات پرداختی شرکت‌ها به دولت لحاظ می‌شد و متاسفانه نهایتا این نحوه پرداخت تسهیلات اغلب کسب‌وکارهای پویا و آژانس‌ها را به سمت اخراج پرسنل سوق داد.» همان طور که امیر مومنان علی (ع) فرموده اند؛ ناامیدی به مثابه مرگ است! پس مانند همین شعار که همیشه تنها راه نجات انسان در طول تاریخ امید بوده است، باید امید به آینده و صبر در دوران گذر از کرونا و ورود به دنیای پسا کرونا داشت. البته باید محتاطانه و امیدوار عمل کرد و الی گشت، با توجه به دیدگاه امیر فنائیان از این قاعده مستثنی نیست؛ امیر فنائیان در این رابطه گفت: «با توجه به اینکه در دوران کرونا عمده سفر‌ها لغو شده، عطش زیادی برای سفر وجود دارد و به محض پایان زنگ خطر کرونا سفر‌ها از سر گرفته می‌شود، اما شرایط طوری است که بازار آرام آرام در حال احیا است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریور به ۵۰ درصد ظرفیت برسیم. در این بین الی‌گشت سعی دارد تا برنامه‌ای برای خلأ سفرهای خارجی داشته باشد و پیشنهادی‌هایی برای سفر‌ها و تور‌های داخلی دارد و به محض بازگشایی ایرلاین‌ها و پروازهای خارجی امکان خرید بلیت از سوی الی‌گشت میسر می‌شود و این احتمال می‌رود تا پروازهای خارجی از ماه جولای آغاز شود.»
خلأ هماهنگی سازمان‌های مسوول
با تمام فشارها و محدودیت هایی که ویروس کرونا در صف دیگر آسیب ها به حوزه گردشگری وارد کرد، این امکان را برای بسیاری ایجاد کرد تا در دوران گذر از کرونا، نیم نگاهی هم که شده به متخصصین این حوزه بیاندازند و ناکارآمدی دستگاه های مرتبط را از زبان افراد با تجربه صنعت گردشگری بشنوند. فنائیان در این راستا می‌گوید: «در دنیا اولین اقدامی که در راستای حل مشکل و آسیب‌های ناشی از کرونا در صنعت گردشگری انجام شد، بررسی مشکلات و در ادامه ارائه برنامه‌ای برای پرداخت‌ها بود. یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مسافرتی در آلمان در ابتدا اعلام کرد که مبالغ بلیت‌های لغو شده مسافران نزد این شرکت به عنوان اعتبار مسافران در سفرهای آتی در نظر گرفته می‌شود و در ادامه اعلام کرد اگر مسافری وجه آن را می‌خواهد می‌تواند تا تاریخی مشخص اعلام کرده و سپس برنامه پرداخت مشخص کند. در این میان بانک‌ها بودند که خلأ مالی شرکت‌ها را پرداخت کردند و باعث بقای بنگاه‌ها و گردش مالی شدند و هماهنگی کاملی بین نقاط مختلف صنعت گردشگری از ایرلاین‌ها، تا هتل‌ها و دفتر مسافرتی به‌وجود آمد. به گفته وی، در ایران ناهماهنگی‌ها بین دستگاه‌های مسوول باعث شده تا تصمیم درستی برای حمایت قاطع از صنعت گردشگری اخذ نشود از همین رو در نظر سنجی که در انجمن دفاتر خدمات مسافرتی با حضور ۱۲۰۰ عضو برگزار شد، اغلب اعلام کردند که در شرف تعطیلی هستند و اگر این موضوع را به ۵ هزار دفتر خدمات مسافرتی تعمیم دهیم حدود دو هزار دفتر خدمات مسافرتی در سال‌جاری به دلیل متوقف شدن فعالیت‌ها تعطیل می‌شوند. مدیر عامل الی‌گشت می‌گوید: برای داشتن تور به برخی مناطق با مشکل و محدودیت روبه‌رو هستیم. کانالیزه کردن سفر‌ها محدود شدن را به‌دنبال دارد و به صنعت گردشگری آسیب می‌زند. برای بهبود محیط کسب‌وکار در صنعت گردشگری باید فضای کسب و کار باز شود، مسیر‌های جدید ایجاد شود و ایرلاین‌های جدید وارد کشور شوند.»