قنات یا کاریز، کانالی است که در زیر زمین حفر می شود تا آب آب را به سطح زمین هدایت کند. در واقع اختراع قنات ها کار ایرانیان باستان بود آن ها هزاران سال قبل دست به ساخت قنات ها زدند و به این ترتیب موفق شدند مقدار زیادی از آب های زیرزمینی را جمع کنند و برای استفاده به سطح زمین برسانند. در شهرهای ایران قنات های قدیمی زیادی هست که همچنان فعال اند و زمین های کشاورزی را آبیاری می کنند اما در این میان فعالیت های انسانی و تغییرات آب و هوایی باعث خشک شدن تعدادی از قنات ها شده است. به تازگی خبر رسیده که قدمی ترین قنات استان چهارمحال و بختیاری به اسم قنات لقدنبه که قدمتش به بیش از ۵۰۰ سال پیش برمی گردد کاملا خشک شده است. در ادامه این خبر الی گشت را همراهی کنید.
مطالب مرتبط: تنها قنات ایران که توسط جن ها و دیوها حفر شده! قناتی در ایران که ساخت آن خارج از توانایی بشر بوده! + تصویر واقعی جاذبه های شهر یزد، اولین شهر ثبت شده جهانی ایران
قدیمی ترین قنات استان چهارمحال و بختیاری که نقش زیادی در آبیاری تعدادی از زمین های کشاورزی استان داشت خشک شده است. به گفته مدیر آب، خاک و امور فنی مهندسی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری، قبل از اینکه این قنات رو به برود در هر ثانیه ۲۰۰ لیتر آب می داده اما امروز دیگر این قنات هیچ آبی ندارد. به غیر از این قنات در شهرستان بن هم قناتی به اسم احمد آباد وجود دارد که حدود ۴۰۰ سال پیش حفر شده و ۱۵۰ لیتر در ثانیه آب دهی داشته اما امروز اثری از آب در این قنات هم به چشم نمی خورد. به طور کلی در استان چهارمحال و بختیاری ۸۴۱ قنات هست که ۵۰ درصد از آن ها به طور کامل دچار خشکی و ۵۰ درصد بقیه هم با کاهش شدید حجم آب روبرو شده اند. قنات لقدنبه در گذشته ۱۷ درصد از اراضی شهرستان سامان را آبیاری می کرد اما امروز دیگر بعد از خشکی کامل نمی شود از این قنات استفاده ای کرد. گاهی حفر چاهی عمیق در حریم قنات ها باعث خشک شدن یکی از سرمایه های ملی یعنی قنات ها می شود، این قنات ها که در طی صدها سال ذخیره ی آبی به شمار می رفتند با فاجعه ی خشک شدن روبرو شده اند.
آن دسته از قنات هایی که آبیاری زمین های کشاورزی با آن ها انجام می شود در لیست آثار ملی ایران قرار دارند. از آغاز امسال بعد از تخصیص اعتبار یک میلیارد تومان، ۷۰ رشته قنات در حال مرمت و نوسازی است و قرار شده کار مرمت ۷۰ رشته قنات دیگر هم در سال آینده انجام شود. قنات درست مثل چشمه ای طبیعی، آب را از اعماق زمین به سطح می رساند تا حیات بر روی زمین تداوم یابد. با اینکه اختراع قنات ها به هزاران سال قبل برمی گردد اما همچنان در بسیاری از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی کشور مورد استفاده قرار می گیرد و مخصوصا در جاهای خشک ایران یکی از مهمترین ارکان کشاورزی است. هر قنات از یک یا چند مجرای زهکشی به ارتفاع ۱ الی ۱٫۴ متر و قطر ۵۰ الی ۶۰ سانتی‌متر و همینطور دیوارهای محکم در کناره‌ها تشکیل شده است. برای دسترسی کارگران به قنات یک سری چاه‌های تهویه عمودی حفر می شد، چاه هایی که به مجرای زهکشی وصل می شدند و در نهایت به کانال زهکشی می رسیدند. گاهی طول مجرای زهکشی از چندین کیلومتر هم بیشتر می شد. در گذشته جهانگردان زیادی در سفر به ایران و دیدن قنات ها شگفت زده می شدند و وصف این اختراع را در سفرنامه های خود می آوردند.
این که قنات اولین بار چطور اختراع شد هم در نوع خودش جالب است؛ در هزاره ی اول قبل از میلاد قبایل کوچکی راهی فلات ایران شدند، قبایلی که از راه کشاورزی زندگی می کردند و وقتی با جایی کم باران تر نسبت به محل زندگی سابق خود روبرو شدند برای تامین آب به فکر راه چاره افتادند. آن ها برای کشاورزی احتیاج به رودخانه و جویبارهای پر آب داشتند و باید به جایی می رفتند که این امکانات برایشان محیا باشد اما فلات ایران آب و هوایی خشک و کم باران داشت. فصل بارندگی ماه های آبان تا فروردین بود و کشاورزان باستان در این فصل ها کانال هایی را می کندند که در تابستان رو به خشکی می گذاشت.
چند سالی گذشت تا کشاورزان با نکته ای جالب روبرو شدند: در فصل بارش آب هایی به تونل های معادن راه پیدا می کرد که حتی در تابستان هم خشک نمی شدند. اینجا بود که کشاورزان به فکر معامله با معدن چیان افتادند و از آن ها خواستند تا تونل هایی را برایشان حفر کنند.در نهایت کشاورزان دست در دست معدنچیان موفق به اختراع سیستم آبی زیرزمینی شدند تا در تابستان بتوانند محصولات خود را بدون مشکل آبیاری کنند. برای ساخت قنات باید لایه های درونی زمین و نیز مهندسی را به خوبی شناخت برای همین، روش ساخت این سیستم آبی زیرزمینی سینه به سینه بین نسل ها انتقال پیدا می کرد. از شروط ساخت قنات این است که زوایای مجرای زهکشی با دقت زیادی اندازه گیری شود چون در صورتی که این زاویه خیلی تنگ می شد جریان آب نمی توانست عبور کند و در صورتی که زاویه شیب تند می شد فرسایش زیاد، ساختارهای زیر زمینی قنات را از بین می برد.