ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در شهریور ماه امسال در سازمان یونسکو انجام شد تا نام این بناهای تاریخی به گوش جهانیان برسد. کاروانسراها یادگار دوران حکمرانی پادشاهانی است که به فکر رفاه حال مسافران و رونق تجارت در ایران بوده‌اند و این بناهای ارزشمند را در مسیر جاده‌های پرتردد کشور برای اسکان مسافران داخلی و خارجی بنا کرده‌اند.
کاروانسراهای ایران اغلب با هدف استقرار کاروان‌های زیارتی و یا تجاری در مسیرهای پرتردد در مناطق مختلف کشور و اغلب در نزدیکی شهرهای بزرگ ساخته شده‌اند. ایران بیش از ۷۰۰ کاروانسرا دارد که به ثبت ملی رسیده و ۵۴ مورد از این کاروانسراها علاوه بر ثبت ملی در فهرست آثار جهانی یونسکو هم قرار دارند. در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که شهریور ماه ۱۴۰۲ در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده “کاروانسراهای ایران” به تایید سازمان جهانی یونسکو رسید، به عنوان ۲۷ امین اثر ارزشمند ایرانی در این فهرست ثبت شد تا آوازه معماری باشکوه این بناهای تاریخی ایران بیشتر از قبل شنیده شود.
اگر علاقه دارید با کاروانسراهای ثبت شده در فهرست یونسکو بیشتر آشنا شوید، حتما این مقاله از مجله الی گشت را تا انتها دنبال کنید تا اطلاعات جالبی در مورد کاروانسراهای ایران در اختیار شما بگذاریم.
جهت خرید بلیط هواپیما، قطار و رزرو هتل با بهترین قیمت به الی گشت مراجعه نمایید
ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در فهرست میراث یونسکو
کاروانسراها در ایران شباهت زیادی به هتل‌های مدرن اروپایی دارند و هدف از بنا کردن کاروانسراها در گذشته چیزی شبیه به ساخت هتل‌های مدرن و با شکوه امروزی است. کاروانسراها محلی برای استقرار و استراحت مسافران در مسیرهای پرتردد ایران بوده و هدف از ساخت این بناها حفظ امنیت جانی و مالی مسافران از دست راهزنان عنوان شده است.
قدمت و معماری منحصر به فرد کاروانسراهای ایرانی را می‌توان اصلی ترین دلیل قرار گرفتن و ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در فهرست میراث یونسکو اعلام کرد. پرونده کاروانسراهای ایران مدت زیادی در نوبت بررسی سازمان جهانی یونسکو قرار داشت و سرانجام ایران موفق شد ۲۷ امین اثر خود را هم در این فهرست ثبت کند تا نام ایران و بناهای تاریخی کشورمان بیشتر از قبل بر سر زبان‌ها بیفتد.
در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر ریاض عربستان سعودی برگزار شد، پرونده “کاروانسراهای ایران” به ثبت جهانی رسید و تعداد ۵۴ کاروانسرا از ایران به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. قدمت این کاروانسراها از دوره ساسانی تا پایان دوره قاجار است و نام اغلب کاروانسراهای معروف ایران در این فهرست به چشم می‌خورد.
ثبت جهانی کاروانسراهای ایران : نام مشهورترین کاروانسراهای ایران در فهرست یونسکو
اغلب علاقه مندان به آثار تاریخی پس از شنیدن خبر ثبت جهانی کاروانسراهای ایران کنجکاو هستند، در مورد آثار ثبت شده در این فهرست جهانی اطلاعاتی را به دست آورند.
دیرگچین قم، نوشیروان اصفهان، قلعه سنگی تهران، رباط شرف خراسان رضوی، سنگی انجیره یزد، جمال‌آباد آذربایجان شرقی، عباس‌آباد تایباد خراسان رضوی، فخر داوود خراسان رضوی، شیخعلی خان اصفهان، مرنجاب اصفهان، امین‌آباد اصفهان، گبرآباد کاشان، مهیار اصفهان، گز اصفهان، کوهپایه اصفهان، مزینان خراسان رضوی، ایزدخواست فارس، فخرآباد خراسان رضوی، سرایان خراسان جنوبی، قصر بهرام سمنان، آهوان سمنان، میامی سمنان، عباس‌آباد سمنان، میاندشت سمنان، زین‌الدین یزد، میبد یزد، فرسفرج همدان، خواجه نظر آذربایجان غربی، دهدشت کهگیلویه و بویراحمد، بیستون کرمانشاه، گنجعلی‌خان کرمان، گویجه بل آذربایجان شرقی، خوی آذربایجان غربی، صائین اردبیل، تی‌تی گیلان، باغ شیخ مرکزی، زعفرانیه خراسان رضوی، مهر خراسان رضوی، ینگه‌امام البرز، بستک هرمزگان، برازجان بوشهر، خرانق یزد، آجری انجیره یزد، افضل خوزستان، نیستانک اصفهان، چاه کوران کرمان، چمشک لرستان، رشتی یزد، تاج آباد همدان، ده محمد خراسان جنوبی، خان آذربایجان غربی، چهل پایه خراسان جنوبی، سعدالسلطنه قزوین و رباط قِلی خراسان شمالی ۵۴ کاروانسرای ثبت شده ایران در فهرست یونسکو هستند.
قدمت بسیاری از این بناها به دوران حکمرانی صفوی بر می‌گردد، در ادامه برخی از کاروانسراها را به شما معرفی خواهیم کرد.
-
ثبت جهانی کاروانسراهای ایران : کاروانسرای شرف خراسان
در شرق ایران و در منطقه خراسان که از دیرباز مسیر تردد زائران و مسافران بوده است، کاروانسراهای بسیاری قرار دارد. کاروانسرای شرف خراسان یکی از مشهورترین کاروانسراهای ایران است که در فهرست جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده و جز آثار ارزشمند تاریخی کشورمان محسوب می‌شود. آبگینه یا آبگیر نام دیگر رباط شرف است، کاروانسرای شرف خراسان یکی از بزرگترین و زیباترین کاروانسراهای این منطقه است که از قرن پنجم و ششم هجری قمری در مسیر جاده ابریشم بنا شده و با معماری چشم نواز از گچ کاری و آجرکاری مورد توجه گردشگران قرار دارد.
-
ثبت جهانی کاروانسراهای ایران : کاروانسرای دیرگچین قم
اگر از جاده شهر گرمسار به سمت شهر قم حرکت کنید در مسیر خود کاروانسرای دیرگچین قم را مشاهده خواهید کرد. کاروانسرای دیرگچین قم با بیش از ۱۷۰۰ سال قدمت به دوران ساسانی بازمی‌گردد. نقشه این بنا مربع شکل و چهار ایوانی است و ۶ برج نگهبانی و ۴۴ حجره دارد. این کاروانسرا از مسجد، آسیاب، سرویس بهداشتی، حمام، اصطبل، آشپزخانه، حوض‌خانه، فاضلاب و حجره اقلام خوراکی برخوردار بوده و به آن لقب مادر کاروانسراهای ایران را هم داده‌اند. کاروانسرای دیرگچین قم هم جز آثار به ثبت رسیده در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
-
کاروانسرای تی تی سیاهکل
کاروانسرای تی تی سیاهکل در منطقه سیاهکل استان گیلان واقع شده و بیش از ۶۰۰ سال قدمت دارد. این بنا با استفاده از سنگ‌های رودخانه، گچ و ساروج بسیار زیبا ساخته شده و به معنای “شکوفه” در زبان گیلکی نامیده می‌شود. کاروانسرای تی تی سیاهکل در استان گیلان هم جز ۵۴ کاروانسرای بود که نام آن در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده و در حال حاضر یک میراث جهانی است.
-
کاروانسرای قصر بهرام سمنان
کاروانسرای قصر بهرام سمنان در نزدیکی پارک ملی کویر قرار دارد و یکی از بزرگترین کاروانسراهای ایران در مسیر جاده گرمسار به کاشان است. ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍی ﻋﺒﺎﺱ ﺁﺑﺎﺩ و کاروانسرای شاه عباسی هم از دیگر نام‌های کاروانسرای قصر بهرام سمنان است که امروزه محل استقرار ﭘﺎﺳﮕﺎﻩ ﺷﮑﺎﺭﺑﺎﻧﯽ ﭘﺎﺭک ﻣﻠﯽ ﮐﻮﯾﺮ است.
این کاروانسرا در دوران حکومت ساسانی به دستور شاه بهرام ساسانی یا بهرام گور ساخته شده و در دوران حکومت شاه عباس هم مورد بازسازی قرار گرفته است. در ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی نام کاروانسرای قصر بهرام در استان سمنان هم به عنوان یکی از ۵۴ کاروانسرای ارزشمند ایران به چشم می‌خورد.
-
کاروانسرای مرنجاب اصفهان
کاروانسرای مرنجاب اصفهان در سال ۱۰۱۲ هجری قمری به دستور شاه عباس صفوی در زمینی به مساحت ۳۵۰۰ متر مربع ساخته شده است. این کاروانسرا در دوران حکومت شاه عباس محا اسکان مسافران و بازرگانان در مسیر مشهد، تربت حیدریه و کاشان بوده و امروزه به عنوان اقامتگاه و جاذبه گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاروانسرای مرنجاب در نزدیکی امامزاده هلال شهر آران بیدگل قرار دارد و یکی از ۵۴ کاروانسرای ایرانی ثبت شده در فهرست یونسکو است.
-
کاروانسرای سرایان خراسان جنوبی
کاروانسرای سرایان در شهر سرایان استان خراسان جنوبی واقع شده و در دوران حکومت خاندان صفوی ساخته شده است. این کاروانسرا دارای امکاناتی همچون حمام باستانی، سرویس بهداشتی و حوض‌خانه است و یکی از جاذبه‌های تاریخی منطقه است. نام این کاروانسرای تاریخی هم در فهرست ثبت جهانی کاروانسراهای ایران قرار دارد.
ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در چهل و پنجمین کمیته جهانی یونسکو
سازمان میراث جهانی یونسکو هر سال در شهرهای مختلف جهان جلساتی را با هدف بررسی پرونده‌های در نوبت ثبت این سازمان برگزار می‌کند، چهل و پنجمین جلسه این سازمان امسال در شهر ریاض کشور عربستان در حال برگزاری است . یکی از پرونده‌های مورد بررسی در این جلسه مربوط به ثبت جهانی کاروانسراهای ایران بود، در این پرونده نام ۵۶ کاروانسرای تاریخی ایران از ۲۶ استان بررسی شد که به دنبال گزارش مثبت نماینده ایکوموس (کنوانسیون میراث جهانی) درباره وضعیت مرمت و نگهداری و ارزش تاریخی این کاروانسراها و اظهارات نمایندگان برخی کشورها از جمله عمان، نیجریه، هند، مالی، آفریقای جنوبی، یونان، زامبیا، قطر، نیجریه، اتیوپی، عربستان، بلغارستان و روسیه در موافقت این پرونده و پس از حذف نام دو کاروانسرای صفوی در آذربایجان شرقی و اصفهان و با انجام اصلاحاتی در بخش‌ها و بندهایی از این پرونده ارزشمند نام ۵۴ کاروانسرای قدیمی ایران به ثبت جهانی رسید.
البته در این جلسه نمایندگان برخی از کشورها همچون عربستان، ژاپن، قطر و بلژیک درباره حذف نام دو کاروانسرا از این پرونده اظهاراتی داشتند که در جلسه بیان شد. در خبر مربوط به ثبت جهانی کاروانسراهای ایران به نکات زیر هم از قول نماینده میراث فرهنگی ایران اشاره شده است: رسول وطن دوست نماینده میراث فرهنگی ایران حاضر در اجلاس یونسکو توضیح داد که ایران پرونده ۵۶ کاروانسرا را ارائه کرده، در حالی که بیش از ۷۰۰ کاروانسرا را ثبت ملی کرده است.
ایران چند معیار را برای انتخاب این ۵۴ کاروانسرا از جمله معماری و دوره‌های تاریخی درنظر گرفته است . این آمادگی را دارد که دو کاروانسرا را به پیشنهاد ایکوموس حذف و در آینده آنها را به این پرونده الحاق کند. او همچنین گفت ایران آماده است درباره چگونگی مدیریت، حفاظت و نگهداری این کاروانسراها که محل پرسش نمایندگان برخی کشورها در اجلاس یونسکو بود در ادامه با ایکوموس همکاری کند.
در فایل مربوط به “کاروانسراهای ایران” در یونسکو تاکید شده است که “کاروانسراها یکی از مهمترین اشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شدند. این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آنها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که “هیچ یک از آنها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است”.
همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بوده‌اند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید. از نظر مقایسه تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است، زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.”
سوالات متداول
۱. نام چند کاروانسرای ایرانی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است؟
در جلسه اخیر سازمان جهانی یونسکو که در شهر ریاض عربستان برگزار شده است، نام ۵۴ کاروانسرا به ثبت جهانی رسیده که این موضوع افتخار بزرگی برای ایران است.
۲. مادر کاروانسراهای ایران لقب کدام کاروانسرا است؟
کاروانسرای دیرگچین قم به دلیل امکانات منحصر به فردی که داشته از آن با عنوان مادر کاروانسراهای ایران هم یاد می‌کنند، نام این بنا هم در بین ۵۴ کاروانسرای ایرانی که به ثبت جهانی رسیده به چشم می‌خورد
۳. معروف ترین کاروانسراهای ایران در استان سمنان کدام است؟
کاروانسرای میاندشت میامی، کاروانسرای قصر بهرام، کاروانسرای رباط انوشیروانی دامغان و کاروانسرای ده نمک جز مشهورترین کاروانسراهای ایران در استان سمنان هستند.
۴. نام کدام کاروانسرای استان گیلان در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد؟
کاروانسرای تی تی سیاهکل را می‌توان به عنوان مشهورترین کاروانسرای استان گیلان معرفی کرد که نام آن در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
۵. نام چند اثر ایرانی در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد؟
با ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در فهرست یونسکو، در حال حاضر کشورمان ۲۷ اثر ثبت شده در این فهرست ارزشمند دارد.
۶. آیا خرید بلیط هواپیما به مقصد شهرهای مختلف ایران از سایت الی گشت امکان پذیر است؟
بله، شما می‌توانید بلیط پرواز و یا تور تفریحی خود به مقصد شهرهای مختلف ایران را به صورت ۲۴ ساعته و کاملا آنلاین از سایت الی گشت تهیه کنید و با خیالی آسوده از پرواز خود عازم سفر شوید.
جمع بندی
کاروانسراها بخشی از تاریخ و معماری ایران را در خود جای داده‌اند، فقط ۹۹۹ کاروانسرا در دوران صفوی در ایران ساخته شده که این موضوع اهمیت این بناها در دوره‌های مختلف تاریخی را نشان می‌دهد. کاروانسراها در گذشته نقش مهمی در رونق اقتصادی ایران داشته‌اند و محل تردد بازرگانان بسیاری از کشورهای مختلف جهان بوده‌اند. معماری منحصر به فرد کاروانسراهای ایرانی را می‌توان جز اصلی ترین دلیل قرار گرفتن نام این بناها در فهرست یونسکو بیان کرد. ثبت جهانی کاروانسراهای ایران در فهرست یونسکو باعث شده نام این بناهای ارزشمند بیشتر از قبل به گوش جهانیان برسد از این آثار ارزشمند تاریخی شوند. بازدید از این کاروانسراها قطعا برای همه علاقه مندان به تاریخ و معماری جذاب و آموزنده خواهد بود. برای سفر به شهرهای مختلف ایران و بازدید از این آثار می‌توانید بلیط سفر هوایی و یا زمینی خود را از الی گشت به صورت کاملا آنلاین تهیه کنید. اگر دوست دارید با آثار تاریخی کشورمان بیشتر آشنا شوید، حتما مقاله‌های بعدی مجله گردشگری الی گشت را دنبال کنید.
۲ نظرات
خواجه نظر برای جلفا و آذربایجان شرقی هستش نه غربی
کاروانسرای جمال آباد شهرستان میانه