بنای تاریخی برج قربان یکی از جاذبه های شهر همدان است که در بافت کهن و تاریخی این شهر و به فاصله اندکی از حاشیه جنوبی تپه مصلی، بین خیابان های طالقانی و مدنی و در محله زندی ها قرار گرفته است. بر اساس گزارش ایسنا، ساختمان برج قربان از نوع مقبره های برجی با نقشه دوازده ضلعی بیرونی و درونی، گنبد دو پوش مخروطی و به ارتفاع ۱۶ متر است. برج مقبره ای موسوم به قربان با شماره ۱۰۷۸/۳ و در تاریخ ۳/۲۸/ ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و از ساخته های منسوب به سده های ششم تا هشتم هجری قمری است. با الی گشت همراه باشید تا در مورد این خبر بیشتر بخوانیم.
مطالب مرتبط: نقش برجسته گل گل ملکشاهی، بازمانده تمدن آشور در ایلام مقبره ماسولوس در بدروم ترکیه، باقی مانده ای از عجایب هفتگانه
بر اساس مستندات تاریخی، این اثر زیبا جزیی از یک مجموعه بزرگ متشکل از مدرسه، مسجد، کتابخانه، خانقاه و … بوده، که امروزه تنها بنای باقیمانده از این مجموعه عظیم، بنای تاریخی برج قربان است. درباره وجه تسمیه و نامگذاری این اثر نظرات متفاوتی وجود دارد. از جمله گفته اند در فتنه افغان شخصی به نام قربان، برج را سنگر قرار داده و با کمک مردم به مقابله با افغان ها پرداخته است، نظر دیگر حاکی از این است که مردم در روزهایی معین شتری را در آنجا قربانی می کرده اند، برخی دیگر معتقدند قربان نام معمار بنا بوده است. به نظر می‌رسد این بنا مدفن یکی از بزرگان و مفاخر همدان به نام حافظ ابوالعلاء همدانی باشد. همچنین گفته شده عده ای از امیران سلجوقی در برج مدفونند که شاید اشاره به قبور طغرل دوم یا مسعود سلجوقی و یا هر دو باشد.
بنای تاریخی برج قربان فاقد کتیبه تاریخی، نام سازنده و بانی است، اما بر روی سنگ قبری که در داخل بنا قرار گرفته، نوشته ای وجود دارد که تنها کتیبه تاریخی موجود در بنا است. این سنگ قبر ساده که دارای تاریخ ۱۰۰۹ یا ۱۰۹۰ هجری قمری و مربوط به دوره صفویه است، هیچ ارتباطی با تاریخ ساخت بنا ندارد و گویا مدفن یکی از امیران یا کارگزاران صفوی است. نمای برج قربان در جداره بیرونی با آجر پوشیده شده و به عبارت دیگر بدنه آجری بنا بر روی پی سنگی قرار گرفته و هر یک از اضلاع دوازده‌گانه برج نیز ۲ متر عرض دارند. طاق نماهای نمای بیرونی از نوع طاق نمای جناغی هستند که تزیینات خاصی ندارند و در داخل هر ضلع قرار گرفته اند. بنابراین بدنه بیرونی بنا بدون تزیینات خاص و گنبد مخروطی که بر آن ایجاد شده و ۹ متر ارتفاع دارد، قرار گرفته است.
بدنه داخلی مانند نمای بیرونی دوازده ضلعی است و در هر ضلع آن طاق نماهایی قرار دارد که از نوع طاق جناغی است. طاق نماهای داخل بنا نیز با آجر و بدون تزیین هستند، در داخل چهار طاق‌ن ما و در نمای بیرونی، چهار دریچه یا نورگیر مشبک آجری تعبیه شده که از داخل با قاب های چوبی پوشش یافته اند. همچنین کف مقبره از آجر پوشیده شده و مربوط به مرمت سال های اخیر است. در زیر برج، سردابی وجود دارد که ورودی آن در سمت شمال غربی بیرونی بنا است. این مدخل در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی و طی عملیات مرمت بنا یافت شد. در داخل سرداب همانند دیگر قسمت های بنا، هیچ گونه عناصر تزیینی مشاهده نمی‌شود و سقف آن نیز به صورت طاق ضربی آجری است. بنای برج قربان همدان طی عملیات های مرمت که در آن انجام گرفته از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار است و برای علاقه مندان به میراث تاریخی، جذابیت های فراوان دارد.