در این روزها باید خود را برای بسیاری از پدیده های نجومی و آسمانی آماده نمود. اکثر افرادی که علاقه مند به ستاره شناسی، آسمان شب و نجوم هستند و از هر لحظه ای برای عکاسی و شکار پدیده های نجومی غافل نمی شوند، این شب ها بسیار سرشان شلوغ خواهد بود. بارش شهابی ربعی و البته اجتماع “ماه”، سیاره “مشتری” و ستاره “قلب العقرب” را در دی ماه امسال و همزمان با سال جدید میلادی ۲۰۱۹ تجربه خواهیم نمود. در مجله الی گشت ساعت بارش شهابی ربعی سال ۹۷ را به همراه اطلاعات بیشتری راجع به این خبر و این پدیده نجومی خواهید خواند. همچنین با دیگر پدیده های نجومی که در دی ماه سال ۹۷ باید منتظر دیدن آن باشید، آشنا خواهید شد. پس با ما در ادامه همراه باشید.
مطالب مرتبط: نکات طلایی درباره ی بارش های شهابی آبان ۹۷ آیا بشقاب پرنده واقعا وجود دارد؟ چرا بیشتر زلزله ها شب ها اتفاق می افتند؟
همواره آسمان شب و پدیده هایی که در بالای سرمان رخ می دهند برایمان پر از شگفتی و سوال بوده است. اگرچه علت بسیاری از این پدیده ها امروزه مشخص شده اما همچنان زیبایی قبل را برای ما دارند و با بالا رفتن تکنولوژی و وجود دوربین های عکاسی متعدد، تماشای چنین پدیده هایی حتی برای کسانی که دیدن آن را از دست داده اند، نیز امکان پذیر است. عضو کمیته علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان آقای “عمران مرادی” در مورد بارش شهابی ربعی چنین بیان کرده اند که: “۱۴ دی ماه اوج بارش شهابی ربعی است که در ساعت ۵ بامداد رخ می‌دهد. نرخ ساعتی سرسویی این بارش شهابی رد زمان اوج، در هر ساعت ۱۲۰ شهاب است.”
مرادی برای توضیح بیشتر راجع به بارش‌های شهابی این گونه ادامه دادند: “این رویداد‌ها یک پیش‌آمد آسمانی در آسمان شب است که در هنگام عبور سیاره زمین در پیمودن مسیر مدار خود از میان توده‌ای از ذرات در فضا رخ می‌دهد. در جریان این رویداد تعداد زیادی شهاب در جوِ زمین می‌سوزند. هر بارش شهابی در ناحیه مشخصی از آسمان اتفاق می‌افتد و به این محل کانون بارش گفته می‌شود.”
او در ادامه معرفی پدیده های نجومی دی ماه عنوان نمود که ۱۵” دی ماه در ساعت ۶:۴۷ سحرگاه، هلال آخر ماه ربیع الثانی سال ۱۴۴۰ هجری قمری با چشم مسلح امکان پذیر است. هلال اول هر ماه قمری پیش از غروب خورشید در غرب آسمان و هلال آخر، پیش از طلوع خورشید در سمت شرق قابل رویت است.” بنابراین جدای از برنامه ریزی برای تماشای بارش شهابی ربعی می توانید از هلال آخر ماه نیز لذت ببرید و عکاسی کنید. در ادامه این پژوهشگر رویدادهای نجومی دیگر سال جدید را معرفی نمود که برایتان بازگو می کنیم.
این پژوهشگر، آقای عمران مرادی با بیان اینکه دی ماه امسال شاهد رویت یک خورشید گرفتی جزئی نیز در آسمان هستیم، اظهار کرد: “۱۶ دی خورشید گرفتگی جزئی رخ می‌دهد که در آن، ۷۱.۵ درصد خورشید می‌گیرد، متاسفانه این رویداد در ایران قابل مشاهده نیست، بلکه نواحی در شرق آسیا و آلاسکا قادر به رویت این پدیده نجومی هستند.”
از دیگر اتفاقات و رخدادهای نجومی که در دی ماه امسال و باشروع سال جدید میلادی باید منتظر آن باشید مقارنه ماه و ستاره دبران است. مرادی گفت: ۲۷ دی، مقارنه “ماه” و ستاره “دبران” با فاصله ۱.۳ درجه در ساعت ۲۲:۱۰ رخ می‌دهد. ستاره دبران درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی گاو و یک غول سرخ است که در قدیم به عنوان چشم سرخ گاو خشمگین در این صورت فلکی از آن یاد می شد. در گذشته و در کتاب اوستا از ستاره ای به نام سَدویس نام برده شده که تصور می رود همین ستاره دبران در صورت فلکی گاو باشد.
متاسفانه این پدیده دیشب و در تاریخ چهارشنبه ۱۲ دی ماه ۹۷ رخ داده است و کسانی که آن را ندیده اند طبعا دیگر چنین رویدادی را در امسال مشاهده نخواهند نمود. هر چند شما می توانید امشب شاهد بارش شهابی ربعی باشید اما عمراه مرادیدر مورد همجواری سیاره ناهید با ماه، این گونه اعلام نموده بود که این پدیده نجومی ساعت ۳:۵۵ دقیقه بامداد روز چهارشنبه ۱۲ دی‌ماه قابل مشاهده بوده و در آن سیاره ناهید به اندازه ۱.۳ درجه در جنوب هلال ماه قرار خواهد گرفت و ترکیب زیبایی برای علاقه‌مندان به عکاسی نجوم فراهم می‌آورد.
وی با اشاره به اینکه سیاره زهره (ناهید) بعد از خورشید و ماه درخشان‌ترین جرم آسمان است، در ادامه صحبت های خود تصریح نمود: این سیاره نسبت به سیاره “عطارد” از خورشید دورتر است، با این حال داغ‌ترین سیاره منظومه شمسی است، زیرا ابر‌های بسیار غلیظی اطراف این سیاره را فرا گرفته‌اند که با ایجاد حالت گلخانه‌ای دمای سطح سیاره را بسیار داغ و سمی می‌کنند.”
سیزدهم دی ماه سال ۹۷ را باید منتظر اجتماع “ماه”، سیاره “مشتری” و ستاره “قلب العقرب” بود. این پدیده نیز در کنار بارش شهابی ربعی از زیباترین پدیده های همجواری در آسمان خواهد بود. آقای مرادی، عضو کمیته علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان گفت: لحظاتی قبل از طلوع خورشید در ساعت ۶:۵۱، این سه جرم آسمانی در حالت اجتماع قرار می‌گیرند… . سیاره مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی است که در فاصله بسیار زیادی از زمین قرار گرفته است، اما به دلیل بزرگی و انعکاس بالای نور خورشید همواره جزء اجرام درخشان در آسمان شب است. ستاره قلب العقرب نیز درخشان‌ترین ستاره صورj فلکی عقرب است. قلب العقرب یک ابرغول سرخ و یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان است که در نیمه دوم سال در آسمان بامداد قابل مشاهده است. این ستاره قرمز رنگ در آسمان، یکی از ستاره‌هایی است که در دوران پیری به سر می‌برد.
ستاره‌ها اندازه‌های مختلفی دارند و براساس اندازه عمر‌های مختلفی دارند. ستاره‌های قرمز رنگ در آسمان ستارگانی پیر و ستاره‌های سفید و آبی در مراحل جوانی هستند. ” از دیگر صحبت های این پژوهشگر که در باشگاه خبرنگاران جوان بیان شده می توان به این مطالب و جملات اشاره کرد: “ستارگان نیز مانند انسان‌ها دوره حیات دارند. آن‌ها متولد می‌شوند، دورانی را سپری و در نهایت می‌میرند. در ابتدا به صورت یک پیش ستاره در دل انبوهی از گاز و غبار به نام سحابی در فضا به وجود می‌آیند، زمانی که همجوشی هسته‌ای رخ می‌دهد، ستاره انرژی تابش می‌کند و متولد می‌شود. ستارگان پس از طی دورانی که میلیون‌ها سال طول می‌کشد، وارد فاز پیری شده، قرمز می‌شوند و در نهایت طی یک انفجار می‌میرند.” با تمام پدیده هایی که در بالا عنوان گردید ممکن است که برای خوانندگان مجله الی گشت این سوال پیش بیاید که بارش شهابی ربعی چیست و چه فرقی با بارش های شهابی دیگر دارد. در ادامه به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
نام دیگر بارش شهابی ربعی در میان منجمان و علاقه مندان به نجوم، بارش شهابی کوادرانتی یا بارش شهابی نطاق است. این بارش شهابی در حدود ۵۰۰ سال پیش ابتدا توسط چینی ها و کره ای شناسایی و نامگذاری شد اما پس از مدتی از یادها رفت. بارش شهابی ربعی نوعی از بارش شهابی است که همزمان با شروع سال نو میلادی و در اواسط دی ماه و در اوج سرمای زمستان رخ می دهد. این نوع بارش از صورت فلکی کوچک ربع گرفته شده به همین دلیل چنین نامی دارد. این صورت فلکی دیگر وجود ندارد. چرا که در تقسیم بندی های جدید صورت های فلکی آن را بخشی از صورت فلکی عوا و صورت فلکی دب اکبر می شناسند. با این حال همچنان بارش شهابی ربعی به همین نام باقی مانده است. کانون این بارش در نزدیکی ستاره بتا-عوا در نقطه ای با بعد ۱۵.۲۸ و میل ۵۰ قرار گرفته و ستاره شناسان معتقدند که در آن ذرات باقی مانده همانند شهاب های جوزایی بقایای سیارک EH1 2003 هستند.
بیشترین شهاب های دیده شده در بارش شهابی ربعی در سال ۱۹۹۲ میلادی گزارش شده و در آن سال رصدگران، توانستند حدود ۱۸۰ شهاب را در ساعت بشمرند. این بارش شهابی ربعی در نزدیکی شمال آسمان قرار گرفته و در نتیجه می‌توان به آن بارش دور قطبی هم لقب داد. همین موضوع عکاسی از این بارش شهابی را بسیار ساده تر و بهتر از دیگر بارش های شهابی کرده است.
سرعت ورود بارش های شهابی ربعی به جوّ زمین ۴۱ کیلومتر بر ثانیه است. در نتیجه می توان آن را سرعتی بسیار کند در میان دیگر بارش های شهابی دانست. در هر ساعت در بارش شهابی ربعی و در زمان اوج آن می توان تعداد ۹۰ بارش شهابی را شمرد و در نتیجه این بارش معمولاً دوّمین یا سوّمین بارش شهابی سال شناخته می شود. سرعت کم بارش ها در این بارش شهابی دلیلی بر کم تر شدن نرخ ساعتی سرسویی در آن است. این بارش معمولاً در روز ۱۱ دی ماه هر سال و با شروع سال جدید میلادی شروع شده و در ۱۳ دی به اوج خود رسیده و در نهایت در ۱۷ دی ماه به پایان مس رسد. بر خلاف برخی بارش‌های شهابی برساوشی که بازهٔ زمانی خیلی بلندی دارند بازهٔ زمانی این بارش خیلی کوتاه است که نشان دهنده نازک بودن توده ذرّات منشأ این بارش است.