کشور هند که به کشور هزار چهره و هزار رنگ معروف است یکی از توریستی‌ترین کشورهای دنیاست و هر ساله گردشگران زیادی از جاذبه‌های گردشگری مختلف و جذاب آن دیدن می‌کنند. در این شهر همه نوع دیدنی یافت می‌شود، از آثار و اماکن تاریخی گرفته تا معابد اسرارآمیز و طبیعت شگفت‌انگیز. یکی از شهرهای مهم دینی و تاریخی هند شهر واراناسی یا همان شهر بنارس است که برای هندی‌ها به‌خصوص پیروان آیین هندو اهمیت ویژه‌ای دارد. این شهر اسرارآمیز جاذبه‌های گردشگری مختلفی را در خود جای‌داده است. اگر مایلید درباره آن بیشتر بدانید در این مقاله با الی گشت همراه باشید.
معرفی شهر واراناسی
شهر بنارس یا واراناسی در کشور هند، در جنوب شرقی ایالت اوتار پرادش و بر کرانه چپ رود گنگ واقع شده است. به باور بعضی این شهر قدیمی‌ترین شهری است که بشر در آن زندگی کرده. این شهر همچنین به عنوان یکی از مراکز دینی مهم برای هندی‌های که دارای مذهب هندو، بودیسم و جین هستند به حساب می‌رود. گرچه از نظر فرهنگی و تجاری هم بنارس یکی از مهم‌ترین شهرهای هند محسوب می‌شود. شهر واراناسی شگفتی‌های فراوانی را در خود جای‌داده و به دلیل پیشینه تاریخی طولانی و فرهنگ و رسوم و آیین‌های غنی هر ساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند.
با الی گشت همراه باشید تا با هم قدری بیشتر درباره این شهر تاریخی بدانیم.
علت نام‌گذاری
شهر بنارس با نام شهر واراناسی یا کاشی و محمدآباد هم شناخته می‌شود. شاید بخواهید بدانید دلیل این نام‌گذاری‌ها چیست. گفتنی است کلمه‌ی بنارس، صورت دیگر واژه وارانسی است. به باور بعضی این نام برگرفته و ترکیبی از نام دو رودخانه ورونه و آسی است. گرچه این تئوری پایه و اساس علمی ندارد و تنها یک فرضیه است. از دیگر نام‌های معروف شهر بنارس، کاشی بوده که ظاهراً از اسم یکی از قبایل آریایی‌نژاد آن ناحیه گرفته شده و به اعتقاد عموم به مفهوم براق و درخشان اشاره دارد. همچنین در زمان اورنگ زیب به این شهر رسماً محمدآباد گفته می‌شد اما با انقراض بابریان این اسم هم به فراموشی سپرده شد.
تاریخچه شهر بنارس
گفتنی است تاریخ دقیق پیدایش شهر بنارس مشخص نیست، اما بعضی از تاریخ‌شناسان بر این باورند که این شهر حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به دست قوم آریایی تأسیس شده. شهر واراناسی که همان‌طور که گفتیم ابتدا با نام کاشی شناخته می‌شد، به عنوان یکی از هفت شهر مقدس هندوها شناخته می‌شد.
شهر واراناسی در طی سال‌ها تحولات سیاسی و مذهبی زیادی را به خود دیده. اما این شهر در دوران امپراتوری گوپت، یکی از قدرتمندترین امپراتوری‌های هند، به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوران بود که شهر بنارس به عنوان مرکز فرهنگی و مذهبی مهمی در هند شناخته شد. همچنین در دوران حکومت مسلمانان در هند، بنارس هم تحت‌تأثیر سیاست‌های دینی این حکومت قرار گرفت و بعضی از مساجد مهم این شهر در این دوران بنا شدند. در ادامه با جزئیات بیشتری به سیر تحول تاریخی واراناسی می‌پردازیم.
واراناسی در طول تاریخ
شهر بنارس در سال ۵۹۰ قمری، به تصرف معزالدین محمد سام درآمد. در این دوره بت‌ها و تمثال‌های زیادی در این منطقه شکسته و ویران شدند. اما حدود ۳۴۶ سال پس از آن یعنی در ۹۳۶ قمری، بنیان‌گذار امپراتوری گورکانی هند یعنی ظهیرالدین محمد بابر، شهر واراناسی را به قلمرو خود اضافه کرد. همچنین بعد از او و در دوره ی اکبر شاه (سومین پادشاه سلسله گورکانی)، راجه جی سینگه رصدخانه‌ها و معابدی را در این شهر بنا کرد.
لازم به ذکر است ششمین امپراتور گورکانی هند یعنی اورنگ زیب عالمگیر یا عالمگیر اعظم که از سال ۱۶۵۸ تا ۱۷۷۰ میلادی فرمانروای هند بود، مسجدی را به جای یکی از معابد قدیم هندی بنا کرد.
در سال ۱۷۷۵ میلادی هم شهر بنارس به بریتانیا (بزرگ ترین استعمارگر جهان در آن دوره) واگذار شد اما سرانجام در سال ۱۹۵۰ میلادی دوباره به اتحادیه‌ی هند پیوست.
شهر واراناسی مرکز هنری فرهنگی
جالب است بدانید شهر واراناسی به‌خاطر برخوردار بودن از موقعیت جغرافیایی خوب و قرارگیری بر سر راه ارتباطی مراکز مهم ادبی و علمی همچون لکهنو، جونپور، آگره و عظیم‌آباد به‌زودی به یکی از مراکز تجمع دانشمندان و شعرا تبدیل شد.
همچنین در دوره سومین پادشاه گورکانی یعنی زمان اکبرشاه، چهارمین پادشاه این سلسله یعنی جهانگیرشاه و پنجمین امپراتور آن یعنی شاه جهان، شاعران و ادبای پارسی‌زبان زیادی در بنارس زندگی می‌کردند. حتی امروزه هم شهر بنارس از جمله مراکز آموزش زبان فارسی است و زبان و ادب فارسی در دانشگاه هندوی بنارس تا مقطع دکتری تدریس می شود. همچنین در مدرسه دینی الجامعه السلفیه هم طلاب به زبان فارسی‌آموزش می‌بینند.
منظومه ملک خورشید و معشوق بنارس
شاید شگفت‌‌زده شوید اگر بدانید که منظومه‌ای ایرانی و هندی به نام ملک خورشید و معشوق بنارس وجود دارد. این داستان در حقیقت سرگذشت عشق پاک جوانی ایرانی و اهل اصفهان با دختری اهل بنارس به نام ملک خورشید، دختر شاه بنارس است. در پایان این داستان آمده که عاشق و معشوق در دریا غرق شده و می‌میرند. سراینده‌ی این منظومه ملامحمد خطای شوشتری با تخلص «خطا» بوده است.
اهمیت شهر بنارس
همان‌طور که گفتیم شهر بنارس به عنوان مرکز دینی و فرهنگی ادبی و حتی تجاری اقتصادی در طول تاریخ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده. دلایل زیادی برای این اهمیت وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم.
واراناسی زادگاه شیوا
یکی از دلایل اهمیت شهر واراناسی افسانه یا باوری است که می‌گوید این شهر زادگاه شیوا یکی از خدایان مهم و اصلی هندوها است. علاوه بر این کل ایالت اوتار پرادش که شهر بنارس در آن واقع شده برای هندی‌ها مقدس است. آنها باور دارند هر کس در این شهر بمیرد روحش از چرخه تناسخ رها می‌شود و به بهشت خواهد رفت. به همین علت به این شهر، شهر الهه‌ی مرگ هم گفته می‌شود و بسیاری از افراد کهن‌سال سال‌های پایانی عمر خود تا زمان مرگ را در بنارس می‌گذرانند.
رود مقدس گنگ
از دیگر عوامل اهمیت ویژه‌ی شهر واراناسی میان هندی‌ها وجود رودخانه‌ی گنگ در جوار شهر است. رود گنگ در باور هندوها رودخانه‌ای بسیار مقدس است. آنها بر این باورند که چنانچه خاکستر مرده را در ساحل غربی دریای گنگ پراکنده کنند، روح این پیکر «نیروانه» یا «موکشه» را دریافت خواهد کرد. گفتنی است نیروانه یا نیروانا در ادیان هندو و تفکر بودیسم به معنای رهایی از چرخه‌ی زایش‌های دوباره «سمساره» یا همان تناسخ است.
شاید تعجب کنید اگر بدانید که در ساحل غربی رودخانه‌ی گنگ روزانه بین ۳۰۰۰۰ الی ۴۰۰۰۰ جسد سوزانده می‌شود و خاکسترشان را در آب مقدس گنگ پخش می‌کنند. همچنین تعداد زیادی جسد هم تحت عنوان «اجساد طرد شده» در رودخانه گنگ رها می‌شوند تا خوراک حیوان‌ها شوند!
بنارس، مرکز یوگا، موسیقی و ابریشم
یکی از علت‌هایی که گردشگران را بر آن می‌دارد که از این منطقه دیدن کنند معروف بودن شهر واراناسی به موسیقی و رقص محلی و یوگاست. در حقیقت در این منطقه می‌توانید شاهد هنر سنتی هند که در رقص و موسیقی و یوگا تجلی‌یافته باشید و از آن لذت ببرید. این شهر همچنین از قدیم‌الایام دارای پارچه‌های ابریشمی نفیس و زیبایی بوده که به ابریشم بنارسی معروف است. می‌توانید از نزدیک این پارچه‌های ابریشمی را دیده و بر طبق سلیقه خود خریداری کنید. علاوه بر ابریشم سازهای شگفت‌انگیز هندی هم در بازارهای بنارس به فروش می‌رسند و گشت‌وگذار در این بازارها برای هر گردشگری تجربه‌ای لذت‌بخش خواهد بود.
عبادت و تحصیل علم
یکی دیگر از دلایل اهمیت شهر بنارس وجود معابد و مساجد و همچنین دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در این منطقه است. هندی‌ها مناسک و آیین‌های مختلف خود را در معابد این شهر به‌صورت جدی برگزار می‌کنند. همچنین دانشگاه‌های واراناسی از دانشگاه‌های مهم هند به شمار می‌روند و این منطقه را به مرکز مهم آموزشی تبدیل کرده‌اند. دانشگاه‌های هندو و علیگره از دانشگاه‌های مهم بنارس هستند که تعداد بسیار زیادی دانشجو را در خود جای‌داده‌اند. از دیگر دانشگاه‌های این منطقه که افرادی با ملیت‌های گوناگون در آن تحصیل می‌کنند هم می‌توان به دانشگاه جامعه ملی اسلامیه و دهلی اشاره کرد.
در ادامه به برخی از مناسک و آیین‌هایی که در بنارس برگزار می‌شوند اشاره می‌کنیم.
مراسم آرتی
مراسم آرتی یکی از مهم‌ترین مراسم‌های مذهبی هندوهاست که در شهر واراناسی برگزار می‌شود. در این مراسم هندوها آتش می‌افروزند و به ستایش رود گنگ و الهه‌های خود می‌پردازند. چنانچه این مراسم به هنگام طلوع آفتاب انجام شود، در قاط یا گات «آسی» برگزار می‌گردد و چنانچه در زمان غروب آفتاب انجام شود در قاط یا گات «دساشوامد» اجرا می‌شود.
گات یا قاط چیست؟
شاید برایتان سؤال شود که قاط یا گات چیست؟ گات به پلکان‌هایی که در کناره رود گنگ وجود دارد، گفته می‌شود. از این پلکان‌ها برای اجرای مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شود. گفتنی است علاوه بر بنارس در شهرهای مقدس دیگر ازجمله هاریدوار و ریشیکش هم قاط وجود دارد. در چنین محل‌هایی، افراد با پایین‌رفتن از پلکان‌ها بدن خود را به داخل آب وارد می‌کنند و با این کار ایمانشان را برای انجام مراسم‌های مذهبی محکم‌تر می‌کنند. در شهر بنارس بیشتر از ۱۰۰ قاط یا گات وجود دارد که قاط داساشوامد و آسی بزرگ‌ترین آنها به حساب می‌روند.
مراسم رفتینگ
مراسم رفتنیگ هم یکی از آیین‌های هندی است که در شهر واراناسی برگزار می‌شود. هندی‌ها بر این باورند که اگر کسی در آب رودخانه گنگ غسل کند، تمام گناهانش بخشیده خواهد شد. در طی این مراسم میلیون‌ها فرد هندی به رود گنگ رفته و غسل می‌کنند و امیدوارند که از این طریق گناهانشان آمرزیده شود. به همین علت است که از رودخانه گنگ با نام دروازه‌ای رو به بهشت هم یاد می‌کنند.
گفتنی است طول رودخانه گنگ از ۲۵۰۰ کیلومتر هم بیشتر است و از هیمالیا در شمال هند و کشور بنگلادش تا خلیج بنگال امتداد پیدا کرده. اما واقعیت این است که گنگ با تمام ارزش معنوی‌ای که برای هندوها دارد، یکی از آلوده‌ترین رودهای جهان است!
مطالب مرتبط
آشنایی با معماری شهر بنارس
اما شاید دوست داشته باشید قدری بیشتر درباره معماری شهر واراناسی بدانید. گفتنی است معماری این شهر تاریخی به دلیل شاهد بودن دوره‌های تاریخی و سلسله‌های مختلف ترکیبی از سبک‌های معماری هندو، بودایی و اسلامی دارد. همان‌طور که گفتیم شهر بنارس دارای معابد و مساجد و دانشگاه‌ها و بازار و گات‌هاست. این شهر همچنین دارای گورستان‌های معروفی هم هست که می‌توان از آنها دیدن کرد.
جاذبه‌های گردشگری واراناسی
از جمله جاذبه‌های گردشگری مهم شهر بنارس می‌توان به معبد کاران ویشواناث اشاره کرد که از معابد مهم واراناسی به حساب می‌آید. معبد رامناراینا مربوط به خدای رام و مسجد گوهر مراد هم از دیگر دیدنی‌های این منطقه هستند. جالب است بدانید به دلیل وجود تعداد زیادی معبد و صومعه در این منطقه به شهر بنارس لقب شهر صومعه‌ها را داده‌اند! همچنین گورستان مادانپور هم در این شهر تاریخی قرار دارد که یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های جهان به شمار می‌رود. همچنین سرنات‌های زیادی هم در این منطقه وجود دارند. سرنات به مکان‌های عبادی بودایی‌ها گفته می‌شود که شبیه به کلیسای مسیحیان است. از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان به آسانه گنگا که یکی از مقدس‌ترین معابد بنارس است، اشاره کرد.
بازدید از شهر بنارس
شاید شما هم پس از خواندن درباره شگفتی‌های شهر بنارس ترغیب شده باشید از این منطقه دیدن کنید. از آن جایی که این ناحیه یکی از گرم‌ترین شهرهای هندوستان است پیشنهاد می‌کنیم فصل‌های خنک‌تر همچون پاییز و زمستان را برای سفرتان انتخاب کنید. برای رفتن به این شهر می‌توانید از هواپیما، قطار و اتوبوس استفاده کنید. نزدیک‌ترین فرودگاه به بنارس، فرودگاه بین‌المللی واراناسی است که در فاصله ۲۵ کیلومتری از مرکز شهر قرار گرفته و پروازهای مستقیم از شهرهای بزرگ هند مانند دهلی، بمبئی و کلکته به بنارس در آن صورت می‌پذیرند.
بنارس همچنین یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های راه‌آهن در هند به حساب می‌رود و قطارهای متعددی از شهرهای مختلف هند به مقصد بنارس در رفت و آمدند. این شهر همچنین شبکه گسترده‌ای از اتوبوس‌ها دارد و اتوبوس‌های مختلفی از شهرهای گوناگون هند به این شهر می‌آیند.
جمع‌بندی
شهر بنارس یا همان شهر واراناسی در هند یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دنیاست و به شهر الهه مرگ و شهر زادگاه شیوا و شهر صومعه‌ها معروف است. این شهر که در جوار رود مقدس گنگ واقع شده از نظر دینی برای هندی‌ها حائز اهمیت است و مراسم‌های مذهبی بسیاری در آن انجام می‌شود. گفته می‌شود اگر کسی در این شهر بمیرد روحش به بهشت خواهد رفت! اگر شما هم به بازدید از چنین شهرهای اسرارآمیزی علاقه‌مندید بازدید از واراناسی را از دست ندهید!