همه سخنرانی ها باید یک ساختار مشخص داشته باشند. سخن بدون ساختار، مانن یک توده نخ است. اگر سخنران نتواند افکار خود را منظم کند، نمی توان انتظار داشت که مخاطب بتواند حرف های او را تعقیب کند. با تعیین هدف، مهم ترین کار بعدی، انتخاب بهترین قالب برای سخنرانی است.
گرچه ساختار مهم است، ولی باید توجه کرد که تکیه زیاد بر ساختار نباید هدف را قربانی کند؛ یعنی ساختار نباید چنان ترسیم شود که ذره ای از توجه مخاطب به هدف بکاهد. اگر بخشی از ساختار سخن در مسیر هدف نیست، آن را از سخنرانی حذف کنید.
ساختار ساده سخنرانی های کوتاه
یک ساختار ساده سه بخشی وجود دارد که می توانید برای طراحی هرگونه سخنرانی آن را بکار بگیرید. برای یک سخنرانی یک دقیقه ای یا ۳۰ دقیقه ای می توانید از این الگو استفاده کنید.
این ساختار ساده سه بخشی شامل مقدمه، بدنه و نتیجه است.
مقدمه
سخنران چهار تا هفت ثانیه فرصت دارد تا در ابتدای سخن، در ذهن شنوندگان اثر مثبت بگذارد. پس تلاش کنید تا سخنرانی شما یک آغاز خوب، قوی و استوار داشته باشد. هم زمان جملاتی مطبوع به کار ببرید و ضمناً لبخند را فراموش نکنید.
این چهار تا هفت ثانیه تقریباً سرنوشت بقیه سخنرانی شما را تعیین می کنند. وقتی مخاطب به محیط سخنرانی وارد می شود، با محیط نامأنوس است؛ نقش حیاتی مقدمه این است که فرد را از اطراف جدا کرده و با شما همراه می کند. برای راهنمایان گردشگری این مسئله می تواند چالش بر انگیز باشد؛ زیرا وقتی شما به سایتی وارد می شوید، افراد می خواهند اطراف را ببینند و تازگی جاذبه های بصری در هر سایت ممکن است حواس افراد را از تمرکز بر گفته های شما باز دارد. به همین دلیل بسیار مهم است که سخن خود را چگونه آغاز کنید تا افراد به سخنان شما جذب شوند و پراکنده نشوند.
آغاز کردن سخنرانی کاری دشوار است. مهم هم هست؛ زیرا ذهن شنوندگان در آن موقع آماده است و نسبتاً به آسانی تحت تأثیر قرار می گیرد. نتیجه ای که افتتاح سخنرانی به بار می آورد به قدری مهم است که نباید آن را به شانس و تصادف واگذار کرد. بلکه باید از پیش به دقت درباره اش مطالعه کرد.
مقدمه نطق باید کوتاه باشد و از یکی دو جمله فراتر نرود. اغلب می توان از مقدمه چینی کلاً صرف نظر کرد. با حداقل لغات مستقیماً به قلب موضوع حمله کنید.
لازم است مقدمه موضوع، بسیار دقیق طراحی شود. برای این کار چند نکته را باید مد نظر داشت:
- جلب توجه: جلب توجه مخاطبان سخنرانی از همان ابتدای کار، امری کلیدی است.
- تثبت مطلب: اساساً سخنران باید کاری کند که مخاطب از همان آغاز به موضوع ارائه شده فکر کند.
- عرضه ساختار: اگر در ابتدای سخنرانی به طور خلاصه شرح دهد که بحث چگونه انجام خواهد شد، شنونده انتظار و توقع خود را مشخص می کند. این به ثبیت موضوع در ذهن او کمک می کند و توجه او را متمرکز می سازد. حتی می تواند برآورد کند که بحث کی به پایان خواهد رسید.
- برقراری ارتباط: اگر مخاطب را از همان دقایق نخست جذب کنید تا پایان سخنرانی او را همراه خواهید داشت. یکی از راه های برقراری ارتباط در مقدمه این است که موضوع را به فرد ارتباط دهیم.
- طرح آغازین ابتکاری: یک طرح آغازین ابتکاری داشته باشید؛ شروعی خوب، واضح و متمرکز که توجه مخاطب را جلب کند. وقتی آغاز کار زنده و شاداب باشد، اعتماد و هیجان شما افزایش و نگرانی تان کاهش خواهد یافت. مخاطبان نیز شما را بهتر همراهی خواهند کرد. گاهی با سؤالات متعدد آغاز می کنیم گاه با یک داستان یا حادثه تاریخی
تکنیک های طراحی مقدمه
- می توانید با آیه ای از قرآن، سخن بزرگان و یا یک بیت شعر شروع کنید. دقت کنید آنچه انتخاب می کنید به محتوای کلام شما مرتبط باشد.
- توصیه شده اگر سخنرانی با نقل حکایتی کوتاه آغاز شود در حضار احساس راحتی بیشتری شکل خواهد گرفت و جلب توجه آنان را به موضوع آسان تر خواهد کرد.
- می توانید سخنرانی تان را با یک داستان شروع کنید. یکی از عبارت های با نفوذ برای جلب توجه مخاطبان عبارت است از «روزی روزگاری….» مردم از دوران طفولیت و کودکی به داستان علاقه دارند.
- لازم است سخنران به دقت برای شنوندگان توضیح دهد که در مورد چه مطلبی می خواهد صحبت کند و قصد گفتن چه چیزی را دارد. بهتر است طرحی کلی از ساختار گفتار خود را برای آن ها بیان کند تا بتواند نکات مهم و مورد علاقه خود را تشخیص داده و آن را دنبال کند.
- می توانید با مطرح کردن یک سؤال شروع کنید و سپس بحث را به سمتی که می خواهید پیش ببرید. این روش مشارکت مخاطبان را بالا می برد.
- القای مثبت و مهم بودن سخنرانی یکی دیگر از تکنیک های طراحی مقدمه است. مثلاً«ما همه اینجا گرد هم آمده ایم تا زندگی خویش را تغییر دهیم…» «شما در برابر یکی از مهم ترین آثار باستانی ایران قرار گرفته اید…»
- اشاره به اتفاقی که در گذشته توضیح داده اید. ممکن است به عنوان راهنمای گردشگری وارد یک کاروانسرا شوید، این دومین کاروانسرایی است که در مسیر خود بازدید می کنید مقدمه شما می تواند اشاره به کاروانسرای قبلی باشد: « همانطور که در کاروانسرای زین الدین عرض کردم…»
چه چیزهایی در مقدمه ممنوع است
- نطق خود را هرگز با یک حکایت خنده آور شروع نکنید.
- سخنرانی خود را با گفتن این مطلب آغاز نکنید که می خواهید چیزی را ثابت کنید. این امر موجب برانگیختن طرف به مخالفت خواهد شد.
- مطلب را با لطیفه شروع نکنید، مگر اینکه اطمینان داشته باشید که لطیفه مورد نظر مناسب است. اساساً طرح لطیفه در سخنرانی ها مخاطره آمیز است.
- در ابتدای سخن از عذرخواهی بپرهیزید، مگر آنکه اشتباه مهمی روی داده باشد.
بدنه
بخش دوم این است که چیزی را که در مقدمه قول داده اید، به مخاطبان بگویید. این کار می تواند شامل یک، دو یا سه نکته باشد. اگر سخنرانی تان کوتاه است، فقط باید شامل سه نکته اصلی باشد که در یک زنجیره بسط یافته اند.
برای طراحی و عرضه یک بدنه حرفه ای نکات زیر را در نظر بگیرید:
- مختصر و مفید اما این مختصر سخن گفتن نباید از رسایی کلام شما بکاهد.
- واژه ها و اندازه آن ها: واژه هایی که به کار می برید، بسیار مهم اند و باید به دقت انتخاب شوند. اما واژه ها به تنهایی کافی نیستند. نباید از نقش مؤثر تن گفتار، لحن، داستان سرایی و سایر تکنیک ها غافل شد.
- مثبت نگری: جملات شما باید مثبت و دارای بار مثبت باشند. سخنران جذاب و سخنرانی دل نشین سخنرانی شاد و امیدبخش است.
- روش برف پا کن: همان طور که می دانید مغز هم نیمکره چپ دارد، هم نیمکره راست. نیمکره چپ با حقایق و اطلاعات و نیمکره راست با احساسات، داستان ها، نقل قول ها و مثال ها فعال می شود. به طور مثال حقیقتی را بیان کنید و آن را با داستان ادامه دهید، حقیقتی را بیان کنید و آن را با نقل قول ادامه دهید و … وقتی با استفاده از این روش سخنرانی می کنید، هم نیمکره چپ و هم نیمکره راست مخاطبتان فعال می شود و در تمام مدت آن ها را کاملاً علاقه مند خواهید داشت.
- طرح سؤالات محرک: می توانید از سؤالات محرک هم در مقدمه و هم در بدنه استفاده کنید و به این ترتیب با جلب مشارکت مخاطبان، بحث را به سمتی که می خواهید هدایت کنید.
- مکث و سکوت: باید هر از گاهی سکوت کرد تا مخاطبان آنچه را شنیده اند جذب کنند.
- وله یا میان برنامه: هنگام انتقال از مطلبی به مطلب دیگر، باید یکی از فنون سخنرانی را که فاصله ایجاد می کند، به کار ببرید. عوامل ایجاد فاصله در سخن عبارتند از داستان، نقل قول، عکس، کارتون و فیلم، مشارکت مخاطبان، طرح سؤال و مثال، آهنگ صدا و کاربرد زبان بدن
- تکرار مکرر: مردم گرفتارند، شما با تکرار مکرر، پیام را به آن ها برسانید.
- طرح استعاره: مغز انسان استعاره و تشبیه را خوب درک می کند، پس با طرح استعاره، پیام را در ذهن مخاطب ماندگار سازید.
- سرعت سخن
- از صفات برترین استفاده نکنید زیرا ممکن است در منبعی که شما تا به حال به آن دسترسی نداشتید، مطلبی که شما می گویید نقض شده باشد و یا مخاطب شما از روی بی دانشی و یا اطلاعات بیشتر نظری خلاف شما داشته باشد و این بحث را به چالش بکشد.
- حفظ نکنید: وقتی واژه ها را حفظ می کنید، این حفظ کردن تمرکز شما را به خود متوجه می کند؛ در نتیجه اگر کلمه ای را فراموش کنید، ممکن است همه جمله را از یاد ببرید و این بر سخنرانی شما تأثیر می گذارد.
- تاریخ دقیق وقایع را بیان نکنید.
- اعداد دقیق بیان نکنید.در عین حال که باید اعداد دقیق را بدانید، ولی هرگز با بیان آن ها، افراد را درگیر دقت نکنید.
- حفظ محدوده: به خاطر داشته باشید تمرکز بر تکنیک ها در هنگام ارائه، نباید شما را از محدده هدف دور کند.
نتیجه
نتیجه مانند مقدمه است؛ یعنی فرد را از محیطی به محیط دیگر راهنمایی می کند. در مقدمه، فرد از محیط جدا شده و وارد فضای سخنرانی می شود. در نتیجه عمل عکس انجام می شود، فرد از سخنرانی جدا شده و به محیط عادی باز گردانده می شود.
پیش از سخنرانی، درباره نحوه پایان آن نیز باید اندیشه شود؛ زیرا چگونگی پایان سخنرانی در ذهن مخاطب ماندگار است.
سخنرانی خود را با هریک از راه های زیر پایان دهید:
- سخنرانی را با دعوت به انجام کاری و یا جمع بندی به پایان ببرید.
- سخنرانی را با تعریف یک داستان به پایان ببرید.
- مخاطبان را بخندانید.
- سخنرانی را با شعر به پایان ببرید.
- سخنرانی را با جملات الهام بخش به پایان ببرید.
- نطق خود را با خلاصه ای از نکات اصلی به پایان ببرید.
- صمیمانه از شنوندگان تعریف کنید.
- با اوج گرفتن مطالب را تمام کنید.
- هرگز نگویید که نتیجه می گیریم که…..
نویسنده: مهسا مطهر
۳ نظرات