جک ما (با نام چینی ما یون) یک کارآفرین و انسان نیکوکار چینی و بنیان گذار و رئیس اجرایی گروه علی بابا (خانواده ای از کسب و کارهای اینترنتی بسیار موفق) است. او اولین شخصیت چینی است که بر روی جلد مجله فوربز قرار گرفته است. در حال حاضر او بر اساس شاخص میلیاردرهای بلومبرگ با دارایی خالص ۷/۲۹ میلیارد دلار، ثروتمند ترین مرد چین و هجدهمین ثروتمند دنیا می باشد.
تولد و سال های اولیه
جک ما در ۱۰ سپتامبر ۱۹۶۴ در هانگزو چین و در یک جامعه به شدت کمونیستی به دنیا آمد. شغل والدین جک، اجرای نوعی نمایش موزیکال بود که در دوران دگرگونی فرهنگ مائو از ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ ممنوع شده بود، بنابراین جک و خانواده اش دوران بسیار سختی را سپری می کردند. پدر جک هم مانند اکثر والدین چینی آن زمان، فرزندش را با تنبیه بدنی تربیت می کرد. اما خوشی هایی هم در دوران کودکی او وجود داشت. جک به سرگرمی باستانی که باز هم توسط مائو ممنوع شده بود، علاقه داشت؛ او جیرجیرک می گرفت و بین آنها مبارزه ترتیب می داد. با این بازی قدرت شنوایی جک آنقدر قوی شد که می توانست فقط از روی صدای جیرجیرک، نوع و اندازه آن را تشخیص دهد.
جک در کودکی به یادگیری زبان انگلیسی علاقه نشان داد. پس از مرگ مائو در سال ۱۹۷۶ توریستهای خارجی پایشان به چین باز شد. او هر روز صبح با دوچرخه مسیر ۴۵ دقیقه ای را به مقصد هتل نزدیک خانه شان رکاب می زد تا بتواند با خارجی ها صحبت کند. او برای تقویت زبان انگلیسی، به صورت رایگان آنها را در سرتاسر شهر راهنمایی می کرد؛ او این کار را برای ۹ سال ادامه داد. لقب جک نیز توسط یکی از دوستان توریستش روی او گذاشته شد. این تجربیات چشمان او را به دنیای اطرافش باز کرد. او می گوید: «من متوجه شدم چیزهایی که از گردشگران خارجی می شنوم، با آنچه از والدینم شنیده بودم، یا در مدرسه یاد گرفته بودم، بسیار متفاوت است.»
دوران تحصیل و جوانی
در جوانی او دوبار در امتحان ورودی مؤسسه مربیان هانگزو شرکت کرد و رد شد، اما در نهایت موفق به ورود به این مؤسسه و در سال ۱۹۸۸ با مدرک لیسانس از آن فارغ التحصیل شد و با یکی از هم دانشگاهی هایش ازدواج کرد. در دوران دانشگاه او به عنوان رئیس شورای دانشجویان انتخاب شد. پس از فارغ التحصیلی او به عنوان مدرس انگلیسی در رشته تجارت بین الملل در دانشگاه دیانزی هانگزو مشغول به کار شد. با اینکه رابطه اش با شاگردانش بسیار خوب بود، ولی او برای حرفه تدریس تنها ماهی ۱۲ دلار دریافت می کرد. در طی این دوران، وی چندین بار برای استخدام در KFC، یک هتل محلی و حتی اداره پلیس اقدام کرد، ولی هر بار به در بسته خورد.
جک که مصمم بود سر و سامانی به زندگی اش بدهد، یک شرکت ترجمه راه انداخت ولی هنوز مجبور بود برای گذارن زندگی، در خیابان دستفروشی کند.
بعدها برای ادامه تحصیل به مدرسه کسب و کار چنگ کونگ پکن که در سال ۲۰۰۲ توسط لی کا شینگ، میلیارد هنگ کنکی تأسیس شده بود، رفت و در سال ۲۰۰۶ از آنجا فارغ التحصیل شد.
شروع کسب و کار
در سال ۱۹۹۵، جک یک نشریه زرد (اطلاعات مشاغل) منتشر کرد. او در همین سال، به عنوان مترجم یک شرکت چینی به ایالات متحده سفر کرد. در این سفر یکی از دوستان جک در سیاتل او را با اینترنت آشنا کرد و بذر یک ایده بزرگ را در ذهن او کاشت.
جک متوجه شد وقتی در فهرست های آنلاین، در میان برندهای نوشابه جستجو می کند، هیچ خبری از نوشابه های چینی نیست، در صورتی که این فهرست ها پر از برندهای نوشابه آمریکایی و آلمانی هستند.
وی در بازگشت به چین یک فهرست آنلاین از محصولات چینی تهیه کرد که بعداً موفق شد آن را به دولت چین بفروشد. او در ابتدا به کمک دوستانی که در امریکا داشت، شروع به طراحی وبسایت برای شرکت های چینی کرد. او می گوید: «از روزی که به اینترنت وصل شدیم، دوستان را به خانه مان دعوت کردیم و از طریق اتصال کند dial-up 3 ساعت صبر می کردیم تا یک صفحه لود شود. ما خود را مشغول تلویزیون و بازی می کردیم تا صفحه لود شود، اما اتصال به اینترنت برای من بسیار غرور آفرین بود.»
از سال ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹، او در یک شرکت فن آوری اطلاعات که توسط مرکز تجارت الکترونیک بین الملی چین (زیر مجموعه وزارت تجارت خارجی و همکاری اقتصادی چین) تأسیس شده بود، استخدام شد، اما بعد از مدتی به شهر زادگاهش هانگزو برگشت تا رویایش را دنبال کند.
بازگشایی علی بابا و موفقیت
جک دوبار در تأسیس کسب و کار نوپایش شکست خورد، ولی بالاخره پس از ۴ سال در سال ۱۹۹۹ موفق شد ۱۷ نفر از دوستانش را در آپارتمانش دور هم جمع کند و آنها را متقاعد کند تا بر روی ایده او برای یک بازار آنلاین به نام علی بابا، سرمایه گذاری کنند. علی بابا به صادرکنندگان اجازه می داد، فهرست کالاهای خود را بر روی سایت ثبت کنند و مشتریان می توانستند به طور مستقیم این کالاها را از طریق سایت بخرند. طولی نکشید که این سرویس موفق شد از چهار گوشه جهان عضو جمع کند. در اکتبر ۱۹۹۹ کمپانی بیش از ۵ میلیون دلار از سافت بانک بدست آورد. در سال ۲۰۰۵ کمپانی یاهو در قبال به دست آوردن ۴۰ درصد سهام شرکت، حدود ۱ میلیارد دلار در علی بابا سرمایه گذاری کرد. این قدم عظیمی برای علی بابا بود، چرا که در آن زمان علی بابا سعی داشت، از eBay درچین پیشی بگیرد. این سرمایه گذاری در نهایت یک برد بزرگ برای یاهو نیز بود، چراکه سود خالصش را فقط در عرضه اولیه سهام کمپانی در آمریکا به بیش از ۱۰ میلیارد دلار رساند. میزان سود کمپانی علی بابا هم اکنون از مجموع دو رقیب اصلی اش یعنی Amazon و eBay نیز بیشتر است، چرا که طبقه متوسط در حال رشد چینی، هر روز بیشتر از دیروز به خرید آنلاین روی می آورند و بسیاری از شرکت های کوچک دیگر هم، وابسته به علی بابا و سیستم پرداخت آنلاین هستند.
علی بابا در حال حاضر به ۷۹ میلیون عضو در بیش از ۲۴۰ کشور و منطقه خدمات ارائه می دهد و در سپتامبر ۲۰۱۴ در یک عرضه اولیه، سهام خود را ۲۰ میلیارد دلار افزایش داد. جک ما در حال حاضر رئیس اجرایی گروه علی بابا می باشد. این گروه یک هلدینگ بزرگ است که شرکت های تابعه اصلی آن Alibaba.com، Taobao Marketplace، Tmall، eTao، Alibaba Cloud Computing، Juhuasuan، AliExpress.com و Alipay می باشد.
جک ما از فرصتی که فرایند تبدیل اقتصاد چین به اقتصاد بازار در اختیارش قرار داده بود، نهایت استفاده را کرد. در آن زمان، اینترنت هنوز نوپا بود و کسب و کارهای خصوصی کوچک در دریافت وام و رقابت با شرکت های دولتی قدرتمند با مشکلات فراوانی روبرو بودند. فنگ پنگ چگ، اقتصاد دان دانشگاه پکن می گوید: «الگوی کسب و کاری که جک ما در چین ایجاد کرد کاملاً مناسب بازار چین بود. شاید اگر این الگو در بازار ایالات متحده پیاده می شد، شکست می خورد، اما این مدل در چین کاملاً موفق عمل کرد. به علاوه، ما یون در به کارگیری استعدادها هم بسیار موفق است. فرهنگ کمپانی علی بابا و شخصیت گیرای شخص ما کارکنان را به خود جذب می کند. حتی شعارهای شرکتی او هم الهام بخش است.»
در سال ۲۰۰۹ ادی ایگناتیوس، سردبیر مجله تایم، در مقاله ای به مناسب ورود او به لیست ۱۰۰ شخصیت تأثیر گذار دنیا نوشت: «در ملاقات با جک ما، شما ممکن است فراموش کنید او هنوز یک معلم انگلیسی است. این کارآفرین اینترنتی چینی بسیار ملایم و به شیوه بسیار خوبی انگلیسی صحبت می کند. اما به عنوان مدیر عامل ۴۴ ساله علی بابا، او یکی از قدرتمند ترین تاجربان B2B آنلاین می باشد. علی بابا نوعی eBay برای شرکت هایی که تجارت بین المللی می کنند، می باشد. وبسایت حراجی گروه علی بابا تحت عوان Taobao آنقدر موفق عمل کرد که در سال ۲۰۰۶، eBay سایت چینی اش را تعطیل کرد».
در نوامبر ۲۰۱۲ حجم مبادلات آنلاین علی بابا از مرز ۱ تریلیون یوان گذشت که باعث شد به جک ما لغب «تریلیون هو» به معنی «اشراف زاده یک تریلیون یوانی» بدهند.
در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳، جک ما یک نامه سرگشاده به کارمندانش درباره قصدش برای بازنشستگی از ریاست گروه علی بابا تا تاریخ ۱۰ می ۲۰۱۳ نوشت. در حال حاضر شرکت او یکی از ارزشمند ترین شرکت های فن آوری دنیا می باشد.
زندگی شخصی
جک به عنوان میلیاردری که لحظه ای از صحبت درباره تجارت و کمپانی اش خسته نمی شود، درباره خانواده اش چندان پر حرف نیست و موفق شده در طی این سال ها زندگی خصوصی اش را از جار و جنجال و رسوایی دور نگه دارد. جک ما و همسرش ژانگ یینگ، یک دختر و یک پسر دارند که در حال حاضر دوران کارشناسی را در دانشگاه برکلی کالیفرنیا می گذراند. امسال منتشر شدن عکسی سیاه و سفید از ما در کنار برادر بزرگ و خواهر کوچک ترش، سر و صدای زیادی در فضای مجازی چین به پا کرد، چرا که بسیاری از مردم چین حتی نمی دانستند که ثروتمندترین فرد کشورشان خواهر و برادر دارد.
چن دوست و دستیار او می گوید: «سبک زندگی ما یون بسیار ساده و متواضع است. او هنوز هم دوست دارد رمان های رزمی تای چی و کونگ فو بخواند. به نظر من بعد از عرضه اولیه سهام شرکت در آمریکا هم سبک زندگی اش تغییر چندانی نکرده و هنوز همان مای قدیم است». چن در کتابش، در توصیف علایق جک ما از مدیتیشن در کوهستان، بازی سرگرم کننده با دوستان و نوشتن رمان رزمی خودش نام می برد.
موفقیت ها و افتخارات
• جک ما در سال ۲۰۰۴، توسط تلویزیون مرکزی چین و بینندگانش به «عنوان برترین رهبر کسب و کار سال» انتخاب شد.
• در سال ۲۰۰۵، او توسط انجمن اقتصاد جهان به عنوان «رهبر جهانی جوان» انتخاب شد.
• در سال ۲۰۰۵، او توسط مجله فورچون در لیست «۲۵ تاجر قدرتمند آسیا» قرار گرفت.
• در سال ۲۰۰۷ توسط مجله Businessweek به عنوان «تاجر سال» انتخاب شد.
• در سال ۲۰۰۸ توسط مجله بارونز به عنوان «بهترین مدیر عامل دنیا» انتخاب شد.
• در سال ۲۰۰۹ جک ما توسط مجله تایمز، در لیست ۱۰۰ شخصیت تأثیر گذار دنیا قرار گرفت. او در سال ۲۰۱۴ دوباره در این لیست قرار گرفت. همچنین در سال ۲۰۰۹ توسط فوربز به عنوان «محترم ترین کارآفرین چین» انتخاب شد و در همین سال توسط CCTV Economics جایزه «رهبر جهانی دهه» را دریافت کرد.
• او در سال ۲۰۰۹ متولی برنامه حفاظت طبیعی چین شد و در سال ۲۰۱۰ به عضویت هیئت مدیره جهانی آن در آمد و در سال ۲۰۱۳ به عنوان رئیس هیأت مدیره آن منصوب شد، این اتفاق روز بعد از استعفای او از مدیر عاملی علی بابا به وقوع پیوست.
• در سال ۲۰۱۰ او به دلیل فعالیت های بشردوستانه ای که در زمینه بلایای طبیعی و فقر انجام داد توسط مجله فوربز به عنوان «قهرمان نیکوکار آسیا» انتخاب شد.
• در نوامبر ۲۰۱۳ دانشگاه علم و فناوری هنگ کنگ، به او یک مدرک دکترای افتخاری داد. او در حال حاضر در دانشگاه کالیفرنیای برکلی تدریس می کند.
• جک ما از اعضای هیئت مدیره SoftBank ژاپن و شرکت رسانه ای برادران هوایی است.
• در سال ۲۰۱۴، او در لیست سالانه مجله فوربز به عنوان سی امین فرد قدرتمند دنیا انتخاب شد.
دیدگاه ها
در سال ۲۰۰۷، در پاسخ به انتقادهایی که از کشتن کوسه ها برای گوشت بال هایشان شده بود، جک ما اعلام کرد که او و خانواده اش سوگند یاد کرده اند که برای همیشه سوپ بال کوسه نخواهند خورد. جک عنوان کرده است که این تصمیم، علاقه او به حفاظت از محیط زیست را ایجاد کرد. در ژانویه ۲۰۰۹، گروه علی بابا بال کوسه را از لیست محصولاتی که به صورت آنلاین می فروخت، حذف کرد.
در نشست سالانه سهامداران Alibaba.com که در می ۲۰۰۹ برگزار شد، ما از حضار، سهامداران، مشتریان و دانشجویان ۲ دانشگاه هنگ کنک درخواست کرد، که دست به دست هم دهند، و برای خروج از رکود اقتصادی به جای کمک خواستن از دولت، خودشان کسب و کاری ایجاد کنند. شما باید فرصت هایی که دیگران توانایی دیدنشان را ندارند، شناسایی کنید، در این صورت برای موفقیت جهانی شانس خواهید داشت. شما باید راه هایی جدید را برای پول در آوردن شناسایی کنید.
در نشست سالانه سهامداران Alibaba.com که در می ۲۰۱۰ برگزار شد، جک ما اعلام کرد که ۳/۰ درصد از درآمد سالانه گروه علی بابا را به حفاظت از محیط زیست، خصوصاً پروژه های بهبود کیفیت آب و هوا تخصیص خواهد داد. چالش اصلی ما کمک به مردم دنیا برای در آوردن پول سالم است، پول پایدار، پولی که نه تنها برای خودشان بلکه برای جامعه نیز مفید است. این تحولی است که ما در رویکردمان خواهیم داشت.
جک ما و محیط زیست
جک ما فعالیت های بشر دوستانه بسیار گسترده ای انجام داده است. او علاقه بسیار زیادی به محیط زیست و حفاظت از آن دارد. در مصاحبه ای درباره توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی می گوید: «من از یک چیز مطمئنم و آن هم این است که محیط زیست چین در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده بهتر خواهد شد. تجار زیادی وجود دارند که مثل من توجهشان به مسائل اجتماعی از جمله محیط زیست جلب شده و بسیار هم آن را جدی می گیرند. اقدامات ما تنها برای تبلیغات و جلب توجه عمومی نیست، بلکه به این دلیل است که ما به اهمیت آن واقفیم. ما می دانیم که این مسأله حیاتی است و اگر اقدامی در خور صورت ندهیم، نه تنها خودمان صدمه می بینیم، بلکه فرزندان و خانواده مان نیز آسیب خواهند دید و مجبور به پرداخت بهای بسیار سنگینی خواهیم شد. برای من جالب ترین بخش کارم، آن چیزی است که برای آینده و آیندگان به جا می گذارم.
کار فقط برای پول در آوردن نیست، بلکه برای به دست آوردن پول سالم و توانمند کردن افراد برای لذت بردن از زندگی شان است. به نظرم مهم ترین چیز آن است که مردم را متوجه کنیم که باید مسائل زیست محیطی را جدی گرفت. تفکر مثبت کلید این کار است: آینده همیشه زیباست.»
به نظر او همه می توانند در راه رسیدن به یک توسعه پایدار مثمر ثمر باشند و هر فرد، باید خدمات خود را هر چند ناچیز و کوچک برای حفظ طبیعت ارائه دهد. هر کسی می تواند به شهر و محله خودش برود و فکر کند برای حفاظت از طبیعت آن منطقه چه کاری از دستش بر می آید.