بازخورد گرفتن سخت، اما خیلی ضروری است. نکات گفته شده در این مقاله روند را آسان تر و موثر تر می کند.
انتقادهای سازنده را برای ایده های خود مانند بیماری آبله مرغان دوران کودکی در نظر بگیرید. قطعا گرفتن آن بسیار ناخوشایند است، اما صبر کردن تا انتهای آن باعث مصونیت دائمی از مواجهه مجدد آن می شود. برای مثال، ارتقا دادن محصولات، وب سایت و شیوه های بازاریابی و … که همه از دل همین انتقادها بیرون می آید، شما را از مواجهه با مشکلات بعدی مصون خواهد کرد هر کسی که مبتلا به آبله مرغان شود، ابتدا کمی احساس خارش پوست می کند؛ انتقاد، درست مشابه آن است. ابتدا شخص ممکن است ناراحت شود اما بدانید راه های بسیاری وجود دارد تا با ناراحتی و رنج کمتر، به مزایا و منافع بزرگتری دست پیدا کنید. می خواهید آنها را پیدا کنید؟ پس از افراد خلاق و طراح سوال کنید و ببینید که چطور انتقاد را قسمتی از روند کاری خود قرار می دهند.
۱. موقعیت را فراهم کنید.
انتقاد های خوب هرگز در خلا اتفاق نمی افتد. آن افرادی که نظرات خود را به شما می گویند، لازم است که بدانند که شما قصد دارید چه کاری انجام دهید و آن را برای چه کسی می خواهید انجام دهید تا نظراتشان مفید واقع شود. لازم است قبل از شروع آنها را در جریان بگذارید.
برای مثال فرض کنید که بر روی یک پروژه فعالیت می کنید که قرار است در آن نیازهای خاصی از مشتریان سالخورده برطرف شود و محدودیت های جدی نیز بر سر راه شما وجود دارد. بگذارید تا منتقدان شما از این مطلب با خبر شوند. مهم تر از آن، بگذارید بدانند که معیارهای موفقیت این محصول چیست. بنابراین آنها می توانند به شما کمک کنند تا آن چیزی را که واقعا نیاز دارید به شما بدهند.
نکته کلیدی: شما در پروژه خود غرق هستید و خیلی راحت ممکن است فراموش کنید که دیگران در جریان کار قرار دهید. این اشتباه را نکنید.
۲. همه چیز را روشن جلوه دهید
زمانی که شما در آغاز راه پروژه خود هستید، کنار گذاشتن بخش بزرگی از کارتان و شروع تازه، میسر و امکان پذیر است، زیرا هنوز اول راه هستید و تاوان بزرگی نمی دهید. اگر انتقادها را دیر دریافت کنید و کار امروز را به فردا بندازید، تضمینی وجود ندارد که کوچکترین تغییر منجر به هزینه های زیادی شود.
چیزی که شما نیاز دارید پاسخ ها و واکنش های مناسب در هر مرحله از انجام کار است. برای جلوگیری از اتلاف وقت و اجتناب از تاسف، به کسانی که با آنها کار می کنید روشن بگویید که در چه مرحله ای از کار هستید و به دنبال چه می گردید.
۳. همه چیز را بنویسید
انتقاد، همه انسان ها را احساساتی می کند و احساسات هرگز اجازه نمی دهد که مغز و حافظه شما درست کار کند. بنابراین هر چیزی که به شما گفته می شود، به خصوص در جلساتی که فکر شما را به خود مشغول می کند، ثبت کنید و بنویسید؛ چه با آن موافق باشید یا نباشید. شما بعدا، زمانی که سرتان خلوت است و از احساسات لحظه ای دور هستید، بهتر می توانید واکنش خود را نسبت به آن پیشنهاد ها ارزیابی کنید.
ایده ها، انتقادها و سوالات را به سرعت یادداشت کنید. فردای آن روز نوشته های خود را به دقت بخوانید. پاسخ سوالاتی را که دیروز به آنها جواب نداده اید را پیدا کنید. در بازخوردهایی که می گیرید، به دنبال الگوهایی منظم باشید. برای مثال آیا همیشه در سومین مرحله از انجام پروژه، تعداد نظرات زیاد می شود؟ شاید بد نباشد یک نگاه مجدد به آن بیاندازید.
۴. بپرسید.
لازم نیست همیشه در برابر انتقادات انعطاف پذیر باشید و خود را تغییر دهید. اگر با مسائلی دست و پنجه نرم می کنید و ذهنتان را مشغول کرده است، ( مثلا « نمی دانم چه عنوانی را برای این مطلب انتخاب کنم؟» یا «درباره رنگ این آگهی مطمئن نیستم!» ) از دیگران بپرسید. بعضی از افراد با یک انتقاد سردرگم می شوند زیرا احساس می کنند که این انتقاد با آنچه فکر می کنند مطابقت ندارد.
۵. بیش از حد برای انتقادها وقت نگذارید.
همانطور که گفتیم قطعا لازم است که نوشته های خود را زمانی که آرام هستید بررسی کنید. اما برای یک زمان طولانی همانجا نمانید. در سریعترین زمان ممکن ایده ها و انتقادهای شدنی را میسر و عملی کنید.
روش های انتقاد مؤثر و سازنده
۱ ـ انتقاد شفاف، دوستانه و مشفقانه:
آن چه را که می خواهید مورد انتقاد قرار دهید به طور دقیق و شفاف بیان کنید، صراحت کلام انتقاد را مؤثر می نماید. انتقاد اطلاعاتی است که می تواند به رشد فرد کمک کند و دانش و مهارت های مناسب را به افراد آموزش دهد. افراد با مشاهده و درک نتایج ارزشمند انتقاد، پذیرای انتقاد می گردند و یا قادر به ارائه انتقاد می شوند.
۲ ـ انتقاد برای بهبود:
محور اساسی هر انتقاد موثر توجه به نقش سازندگی است، بهبود و ارتقا؛ معادل تغییر دانش، تغییر نگرش و تغییر عملکرد فردی و سازمانی در جهت مثبت است. در واقع هدف انتقاد باید اصلاح و تکامل فکر و رفتار فرد مقابل باشد.
۳ ـ انتقاد با کلمات مثبت، محترمانه و انگیزشی:
این امر منجر به بهبود برقراری ارتباط و در نتیجه پذیرش آن می شود. به این جهت لازم است کلمات مناسب برگزیده و بیان شود.
۴ ـ مشارکت طرف مقابل:
طرف مقابل خود را دخالت دهید، برای مشارکت دادن طرف مقابل رعایت نکات زیر ضروری است:
بر اهمیت شغل فرد تاکید شود.
شرایط انتقاد شناسایی شود.
دقیقاً بیان شود که چگونه انتقاد برای طرف مقابل مفید خواهد بود.
از فرد خواسته شود که چگونه می تواند برای اجرای طرح به او کمک کرد و چگونه می توان از او در این راستا حمایت نمود.
۵ ـ توجه به شایستگی ها:
به شایستگی های طرف مقابل توجه نمایید، بدون این که از کلمه “اما” استفاده کنید. اغلب افراد برای انتقاد کردن ابتدا به بیان جنبه های مثبت فرد پرداخته و سپس از کلمه اما استفاده می کنند و به بیان نقاط ضعف وی می پردازند، در حالی که کلمه اما حذف کننده ارزش پیام قبلی است؛ در صورتی که اگر از حرف ربط “و” استفاده شود عکس این حالت است و با جملات قبلی انسجامی به وجود می آید. در مجموع کلمه “و” اثر بلند مدت و نیرومندتری را به جای می گذارد.
۶ ـ انتخاب زمان مناسب:
انتقاد در زمان مناسب منجر به پذیرش آن در طرف مقابل می شود. انتقاد بایستی برای عده ای بلافاصله بعد از خطا و برای عده ای دیگر با گذشت زمان انجام شود، ضمن این که ضروری است در هنگام خشم از افراد انتقاد نشود.
۷ ـ استفاده از سوال:
می توان انتقاد را در قالب طرح یک سوال یا مجموعه سوالاتی عنوان کرد که جواب آن ها به هدایت طرف مقابل برای دریافت اطلاعات دقیق و اساسی منجر می گردد.
۸ ـ میزان ذهنی بودن انتقاد:
واقعیت ها نبایستی صرفاً در قالب ذهنیت فرد بماند، بلکه بایستی دیگران نیز آن را درک کرده و بپذیرند. مثلاً اگر طرف مقابل انتقاد شما جمله “این انتقاد صرفاً اعتقاد شماست” را به کار برد، حتی اگر این انتقاد برای شما مبتنی بر واقعیت عینی باشد؛ معنی آن این است که ارزشیابی ذهنی طرف مقابل برای قضاوت در مورد یک رفتار یا ویژگی خاص را لحاظ نکرده ایم.
۹ـ ایجاد انگیزه در افراد:
یکی از وظایف اساسی انتقاد موثر برانگیختن افراد برای انجام بهتر کارهاست. انگیزه یک مفهوم روانشناسی است که در اشکال و حالت های گوناگونی همچون افکار، احساسات، کلمات خاص و … مطرح می شود.
۱۰ ـ حفظ آرامش و خونسردی:
نداشتن آرامش در زمان انتقاد به تضعیف انتقاد منجر می شود. اگر فردی قادر به حفظ خونسردی، آرامش و هوشیاری در زمان مواجهه با انتقاد باشد، می تواند احساسات خود را کنترل کند و بهره وری خویش را افزایش دهد. به علاوه فرد قادر به ارزیابی شرایط به طور دقیق بوده و پاسخ مناسبی را به آن شرایط خواهد داد.