اورامانات یا هورامان یا در گویش مردمان محلی و ساکن منطقه، روستای اورامان تخت یکی از بی‌نظیرترین و منحصر به فردترین مناطق کوهستانی ایران محسوب می‌شود. این روستا در منطقه اورامانات واقع شده و از دیدنی های کردستان است. در این منطقه رودخانه‌هایی مانند لیله و سیروان از قلب این دهکده عبور می‌کنند و نشاط و طراوت را به اطراف خود انتقال می‌دهند. این دو رودخانه خروشان در یک مرز مشترک میان عراق و ایران هستند که به “دروله” شهرت دارد، به یکدیگر پیوند می‌خورند. منطقه اورامان از جمله مناطق بسیار دیدنی و دوست‌داشتنی ایران است که هر ساله گردشگران و مسافران برای دل‌سپردن به طبیعت لذت‌بردن از زیبایی‌های آن، عازم این منطقه می‌شوند.
اورامانات، به بهشت می‌ماند!
آدرس: کردستان، شهر مریوان، جنوب شرق مریوان، هورامان تخت.
هورامان یک منطقه خوشمزه و خوش آب‌وهوا در بخش اورامان از شهرستان سروآباد است که دقیقاً در سمت غربی استان کردستان قرار گرفته است. از جهت غرب به کشور عراق و از سمت جنوب به استان بزرگ و زیبای کرمانشاه منتهی می شود. ضمن اینکه جاده‌ای به طول ۷۵ کیلومتر، اورامان را به مریوان متصل می‌کند.
جالب است بدانید که این ناحیه یک بخش مشترک میان ایران و عراق است. دشتی بزرگ و پر پیچ‌وخم با رودهای گوناگون و خروشان دارد و دو چشمه معروف لیله و سیروان هم در این منطقه هستند. خانه‌ها در این منطقه همگی از سنگ ساخته شده‌اند و به‌صورت پلکانی و خشکه‌چین هستند. به همین دلیل منطقه اورامان را در گویش و زبان محلی “روستای هزار ماسوله” هم می‌نامند.
اورامانات در اصلاً از دو بخش بزرگ و کوچک تشکیل شده که قسمت کوچک آن از توابع کشور عراق بوده و حلبچه نام دارد. بخش بزرگ آن هم متعلق به استان‌های کردستان و کرمانشاه است. روستای اورامان تخت به‌طورکلی مرکز بخش اورامان بوده و بیشتر مردم آن ساکن شهرهای مریوان، جوانرود، کرمانشاه، روانسر، کامیاران و تهران هستند. این دهکده تاریخی به‌طورکلی از ۳ بخش با نام‌های “لهون”، “ژاورو” و “هورامان تخت” تشکیل شده است.
دسترسی به هورامانات
برای رسیدن به اورامانات اگر از تهران با اتومبیل شخصی عازم این منطقه می‌شوید، باید مسیری ۶۶۰ کیلومتری را طی کنید. مسیر عبوری شما از شهرهای ساوه، همدان، سنندج و سروآباد گذشته و در نهایت به منطقه اورامان خواهید رسید. اگر تصمیم داشتید با هواپیما عازم این منطقه شوید هم باید اول از تهران به سنندج رفته و سپس از آنجا با خودروی شخصی به سمت اورامانات حرکت کنید.
معنای لغوی واژه اورامانات
در لغت اورامان یا هورامان معنای ویژه‌ای دارد. در گویش محلی به این روستا “هه وران” می‌گویند. به عبارتی این واژه از دو بخش “هورا” و همین‌طور “مان” تشکیل شده است. عده‌ای بر این باورند که هورا همان واژه اهورا است و هورامان یعنی خانه اهورا مزدا. حالا اگر شما واژه هورامان را ریشه در “هور” اَوِستایی دانسته و آن را به معنای خورشید و واژه “مان” را به معنای خانه تعبیر کنید، در اصل معنای هورامان به جایگاه خورشید و خانه تعبیر می‌شود.
مردم این منطقه بر این باورند که در گذشته اورامان یا هورامان از جمله شهرهای بزرگ و دارای مرکزیت بوده که حکومت‌ها در آن شکل می‌گرفته‌اند. واژه اورامان با قرارگرفتن در کنار واژه تخت، مهر تأییدی بر این باور است که اورامان تخت شهری حکومتی بوده و در اصل مرکز یک حکومت به حساب می‌آمده است. ضمن اینکه کاوش‌های متعدد باستان‌شناسی که در سال‌های اخیر در این منطقه انجام شده نشان می‌دهند که سابقه این روستا به ۶۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد و متعلق به دوران مس است. همچنین کتیبه‌ای هم در این ناحیه یافت شده که متعلق به آشوریان بوده و از منابع معتبر دیگری بر باستانی بودن این ناحیه به حساب می‌آید. البته برخی دیگر هم بر این باورند که تاریخچه و مرکزیت شهر اورامان به دوره ساسانیان برمی‌گردد.
گذری بر تاریخچه هورامان
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه اورامانات برای شما صحبت کنیم باید بگوییم که بر اساس مدارکی که برجای‌مانده، پیشینه این منطقه به ۴۰ هزار سال پیش برمی‌گردد. دوران پارینه‌سنگی و انسان‌های اولیه غارنشین که از آن‌ها اجاق و استخوان‌هایی شبیه به اسکلت بز کوهی باقی‌مانده است. این آثار در غارهای مرو و گیلان مشاهده شده‌اند. ضمن اینکه در غارهای شانیدر و همین‌طور بیستون هم استخوان‌هایی از انسان‌های نئاندرتال پیدا کرده‌اند که قدمت آن‌ها هم به بیشتر از ۴۰ هزار سال برمی‌گردد. بد نیست بدانید که “دهکده روآر” هم حامل مدارکی است مانند یک گور وسیع ساخته شده از سنگ با سقفی گنبدی‌شکل و تعدادی خانه است که همگی نشان می‌دهند افرادی در دوران و عصر آهن در این ناحیه ساکن بوده‌اند.
پیشینه این افراد هم به بیشتر از ۳۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. در کنار تمام این موارد بد نیست بدانید که ساخت بنا و معماری در این ناحیه متعلق به معماری مرسوم در ناحیه غرب زاگرس است. چون ساختن و طراحی‌کردن به‌صورت خشکه‌چینی، یادگاری است که از دوران آشوری‌ها برجای‌مانده. کتیبه‌ای هم در نزدیکی روستای “تنگی ور” پیدا شده است که تصویری از فرمانروای آشوریان با نام “سارگون دوم” را نشان می‌دهد. بعلاوه سنگ نوشته‌ای هم با خط میخی کشف شده که به‌واسطه ترجمه کارشناسان، موضوع حمله‌های متعدد فرمانرواهای آشوری به مناطق زاگرس و اورامان را نشان می‌دهد.
بهترین فصل و زمان سفر به هورامان
همان‌طور که در ابتدای این مطلب هم اشاره کردیم زیبایی‌ها و چشم نوازی طبیعت در این منطقه مسحورکننده است. آب‌وهوای این ناحیه کوهستانی بوده و به همین واسطه طبیعت خاصی دارد که در هر فصل با جلوه‌گری بی‌نظیر خود، شما را غافلگیر می‌کند. ولی جالب است بدانید که این منطقه در فصل بهار و ماه‌های فروردین و اردیبهشت زیبایی‌هایی کمتر دیده شده و جادویی دارد که نمی‌توان همانند آن را در نقطه دیگری از جهان مشاهده کرد. بهار اورامان شما را در سفری تجربه نشده به بهشت خواهد برد. رودخانه‌های خروشان، طبیعت بکر و کوه‌های سر به آسمان ساییده منطقه در کنار سدهای متعدد، زیبایی‌های نفس‌گیر این ناحیه را صدچندان می‌کنند.
پوشش گیاهی و آب‌وهوای هورامان
همان‌طور که در قسمت قبل هم اشاره کردیم آب‌وهوای این منطقه کاملاً کوهستانی است و رودخانه‌ها و چشمه‌های متعددی در دامنه کوه‌های این ناحیه در کنار باغ‌های زیبا وجود دارند. همین موضوع سبب شد تا مردم در کنار باغداری، پیشه دامداری را هم انتخاب کنند. در اورامانات شما شاهد حضور گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری هستید و درخت‌های گردو، پسته وحشی، بلوط و انجیر در کنار ترشکه، کنگر و وریواس از پوشش های گیاهی متنوع این منطقه هستند. همچنین گلابی وحشی، بلوط و زالزالک هم از دیگر گیاهانی هستند که سرسبزی و زیبایی این منطقه را تأمین و دوچندان می‌کنند.
ضمن اینکه اهالی ساکن در این ناحیه از گذشته‌های دور تا به امروز همچنان برای طبخ غذا و گرم‌کردن خانه‌های خود در فصول سرد پاییز زمستان از چوب درختان جنگل‌های منطقه استفاده می‌کنند.
معماری خانه‌های اورامانات
معماری این منطقه به شکل هرم است که در رأس آن قلعه‌ای تاریخی و باستانی را قرار داده‌اند. معماری پلکانی که سبب شده روستای هزار ماسوله از روستاهای معروف و مشهور منطقه باشد. به صورتی که حیاط هر خانه در اصل پشت‌بام خانه زیرین خود است. معماری پله گونه این روستای تاریخی و زیبا درست مانند این است که پله‌پله شما را به ملاقات بهشت می‌رساند.
ساکنان اورامان
ساکنین این منطقه که در ابتدا یک روستا بوده، ۵۴۰ خانوار و ۲۸۰۰ نفر هستند که همین موضوع سبب شد اورامان تخت در سال ۱۳۹۰ به مرکز بخش، تبدیل گردد. مردم این ناحیه به زبان اورامی صحبت می‌کنند که از جمله گویش‌های گورانی محسوب می‌شود و زیر گروهی از گویش‌های متنوع شمال غرب کشور ما ایران است. همچنین دین مردم اسلام بوده بیشتر افراد در این منطقه اهل‌تسنن هستند.
با تمام این اوصاف آیین‌های گوناگون موجود در این منطقه که از ایران باستان در آن رواج داشته در حافظه پرقدرت تاریخی مردم آن برجای‌مانده و مردم ساکن در این منطقه آن را پاس می‌دارند. مانند مراسم پیرشالیار! پیرشالیار در اصل از بزرگ‌زادگان منطقه هورامان بوده است که اسلام را در این منطقه ترویج می‌داده است. مردم منطقه هم باهدف برگزاری بزرگداشت این بزرگ‌مرد دین‌دار، هر ساله دو مراسم مختلف در دو فصل از سال برای ایشان برگزار می‌کنند.
لباس‌های مورد استفاده ساکنان این منطقه در اصل لباس‌های محلی کردی است که در کنار زیورآلات خاص با رنگ‌های متعدد و گوناگون آن‌ها را تهیه می‌کنند. صنایع‌دستی این منطقه هم شامل سجاده، گلیم، گیوه، نمد، ظروف چوبی و موارد دیگر است.
دیدنی‌های منطقه اورامانات
باتوجه‌به وجود رودخانه‌های خروشان، طبیعت سرسبز و کوهپایه‌های وسیع در این منطقه، باید بگوییم که دیدنی‌ها کم نیستند! رودخانه زیبای سیروان که در سمت جنوب غرب استان کردستان می‌خروشد، بعد از اینکه آب را از قسمت‌های غرب، جنوب غرب و مرکز استان جمع‌آوری کرد، تبدیل به سیروان خواهد شد. بخش عظیمی از این رودخانه در شهرستان سروآباد و اورامان جریان دارد و بعد از آن در خاک کشور عراق با پیوستن به رودخانه‌های دیگر، وارد دجله می‌شود. به عبارتی این رود طولانی‌ترین رود در استان کردستان است.
ضمن آن که به‌واسطه بستری که در اطراف خود ایجاد می‌کندهم، زیبایی‌های چشم نوازی دارد. خاص‌ترین چشم‌اندازی که به‌واسطه وجود رود سیروان در این ناحیه وجود دارد، فاصله بین روستاهای هجیج تا اسپریز است. در این منطقه جاده‌ای شنی در راستای رودخانه وجود دارد که ایستگاه‌هایی بی‌نظیر و فوق‌العاده به لحاظ عکاسی تصویربرداری و گذران اوقات فراغت را برای دوستداران طبیعت، فراهم کرده است. ضمن اینکه این رودخانه به علت خروشان بودن همیشگی خود یکی از مهم‌ترین نقاط برای انجام تمرین مسابقات قایقرانی خارجی و داخلی هم محسوب می‌شود.
مطالب مرتبط
اقامت در منطقه هورامان
در این منطقه یکی از مناطقی که می‌توانید در آن‌ها اقامتی جذاب را تجربه کنید، هتل سنگی یا هتل شادی است. این هتل یک معماری باشکوه، چشمگیر و سنگی دارد که سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی وارد آن شده و با قلبی برجای‌مانده از معماری بی‌نظیر و اقامت با کیفیتشان این هتل را ترک می‌کنند. این هتل ۲۲ اتاق و واحد اقامتی دارد که در کنار خدمات رفاهی متفاوت و مناسب خود، اقامت فراموش‌نشدنی را برای مراجعینش فراهم خواهد کرد.
ضمن اینکه شما می‌توانید در روستاهای اطراف هم که اقامتگاه‌های متعدد بوم‌گردی دارند، ساکن شده و سفری پرجاذبه و فراموش‌نشدنی را در، این منطقه تجربه کنید. در نهایت بزرگ‌ترین اتفاقی که با اقامت شما در اقامتگاه‌های بوم‌گردی منطقه رخ می‌دهد این است که شما با مردم خونگرم و دلنشین و خوش‌صحبت این مناطق همنشین خواهید شد از دست‌پخت آن‌ها نوش جان خواهید کرد و بافرهنگ و باورهای آن‌ها بیشتر آشنا می‌شوید. این یک فرصت استثنایی است که شاید دیگر امکانش برای شما پیش نیاید.
هورامان و زیبایی‌های انکارنشدنی آن
ما در این مطلب منطقه اورامانات را با تمام جزئیات بررسی کرده و آن را از تمام زوایا به شما معرفی کردیم. واقعیت این است که تمام مناطق ایران جاذبه های متعدد و منحصر به فرد خود را دارند و فقط کافی است که شما عزم سفرکرده، چمدانتان را ببندید و برای حضور در میان مردمان گوناگون بافرهنگ‌ها و عقاید مختلف در هر جای این کشور، آماده شوید. تنها نکته‌ای که در آخر باید اشاره کنیم این است که سعی کنید تا جای ممکن با رعایت‌کردن فرهنگ و باورهای مردم مناطق گوناگون، به آن‌ها احترام گذاشته و سفری آرام و پرخاطره را برای خود و همراهانتان رقم بزنید.
۱ نظرات
نگارنده گرامی، هزار ماسوله لقب شهر پاوه است که در حدود ۳۰ و جند کیلومتری هورامان واقع شده و با هورامان مشترکات زبانی ،فرهنگی و مذهبی دارد و این لقب( هزار ماسوله) بخاطر مشابهت شهر پاوه به ماسوله( در ابعاد وسیعتر)، انتخاب شده. لطفا مطالب رو مستند مطرح کنید.